Прыхільнікам і аматарам беларускай паэзіі добра вядома імя аднаго з буйнейшых паэтаў XX ст., цудоўнага лірыка, сапраўднага паэта сучаснасці, паэта-грамадзяніна, народнага паэта Беларусі Пімена Емяльянавіча Панчанкі. Адметная, непаўторная і глыбока нацыянальная яго паэзія назаўсёды ўвайшла ў залаты фонд беларускай літаратуры.

Год нараджэння П. Панчанкі супаў з годам рэвалюцыйных падзей у нашай краіне. Нарадзіўся ён у Таліне, куды бацькі, беззямельныя сяляне, выехалі ў пошуках заробку. Пасля рэвалюцыі сям’я вярнулася на Беларусь. Жылі ў Бягомлі, Кіраўску, Талачыне. У Бягомлі будучы паэт скончыў сямігодку. Працаваў рабочым дрэваапрацоўчага камбіната ў Бабруйску і адначасова вучыўся на аднагадовых педагагічных курсах, пасля заканчэння якіх настаўнічаў у розных школах рэспублікі. Завочна скончыў філалагічны факультэт Мінскага педінстытута. З 1939 г. пачалася франтавая эпапея П. Панчанкі. Удзельнічаў у вызваленні Заходняй Беларусі, пасля чаго застаўся на службе ў Чырвонай Арміі. Па дарогах Вялікай Айчыннай вайны прайшоў у якасці франтавога карэспандэнта і завяршыў сваю ваенную службу ў 1945 г. у Іране. Пасля вайны П. Панчанка працаваў у розных перыядычных выданнях: загадваў аддзелам часопіса “Вожык”, быў намеснікам галоўнага рэдактара газеты “Літаратура і мастацтва”, галоўным рэдактарам альманаха “Советская отчизна” (папярэднік “Нёмана”). З 1966 па 1971 г. з’яўляўся сакратаром праўлення Саюза пісьменнікаў Беларусі. Займаўся грамадскай дзейнасцю, у тым ліку быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР. На грамадскіх пачатках узначальваў Рэспубліканскі Камітэт абароны міру. П. Панчанка – ганаровы акадэмік НАН Беларусі (1994). Быў узнагароджаны ордэнамі Леніна, Айчыннай вайны II ступені, Кастрычніцкай рэвалюцыі, трыма ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, двума – Знак Пашаны, медалямі і граматамі.

Пісаць П. Панчанка пачаў яшчэ ў юнацтве. Упершыню апублікаваў свае вершы (“Ураджайнае” і “Моладзі”) у 1934 г. у альманаху “Ударнікі”. Як паэт ён пачаўся з лірыкі, аб чым сведчаць яго першыя зборнікі “Упэўненасць” (1938) і “Вераснёвыя сцягі” (1940). У іх знайшоў адлюстраванне рамантычна-ўзнёслы настрой мастака. Паэт услаўляе хараство і багацце роднай зямлі, заваёвы сацыялізма. Паэтычную сталасць П. Панчанку прынеслі вершы, напісаныя ім у час вайны. На франтавых дарогах ён бачыў кроў, смерць, балюча перажываў трагедыю беларускага народа. Яго ваенныя радкі прасякнуты верай у перамогу над ворагам, суперажываннем, спагадай да чужога гора. Адным з лепшых твораў таго часу не толькі ў беларускай, але і ўсёй савецкай паэзіі стаў верш П. Панчанкі “Сінія касачы”. Ваенныя ўражанні паэта склалі зборнікі “Дарога вайны” (1943), “Далёкія станцыі” (1945), “Гарачыя вятры” (1947). Адметнай з’явай у беларускай літаратуры стаў цыкл яго вершаў “Іранскі дзённік” (1944–1947). Ваенная тэма не пакідала паэта на працягу ўсяго яго творчага лёсу. У розныя гады ён напісаў шмат моцных па сіле эмацыянальнага ўздзеяння вершаў на гэту тэму (“Апельсіны”, “Кавуны”, “Камсамолец з Расоншчыны”, “Іх вечныя агні”, “Горкая гордасць”).

У пасляваеннай паэзіі П. Панчанкі часцей гучаць грамадзянскія матывы: барацьба за мір, услаўленне сацыялістычнага ладу, палёты ў космас, інтэрнацыянальныя сувязі. Адзін за другім выходзяць зборнікі паэта “За шчасце, за мір” (1950), “Шырокі свет” (1955), “Кніга вандраванняў і любові” (1959), “Нью-Йоркскія малюнкі” (1960), “Тысяча небасхілаў” (1962). Напісаная ў гэтыя гады лірыка-публіцыстычная паэма “Патрыятычная песня”, у якой паэт выказваў шчырае прызнанне ў любві да Радзімы, да людзей, была ў 1959 г. узнагароджана Літаратурнай прэміяй імя Янкі Купалы. Прыкметнай з’явай у літаратурным жыцці Беларусі стала і кніга яго вершаў “Пры святле маланак” (1966, Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Я. Купалы 1968). Пачынаючы з гэтай кнігі, светаразуменне паэта становіцца больш заглыбленым, па-філасофску засяроджаным, разважлівым. Паэтычныя зборнікі П. Панчанкі “Снежань” (1972), “Крык сойкі” (1976), “Вячэрні цягнік” (1977) насычаны непакоем, роздумам над глабальнымі праблемамі сучаснасці, над будучыняй чалавецтва. У іх гучыць гарачая любоў да роднай зямлі, да чалавека працы. Глыбокім лірызмам прасякнуты зборнік П. Панчанкі “Дзе начуе жаўранак” (1983). На рускай мове кніга была выдадзена ў 1979 г. у Маскве і атрымала Дзяржаўную прэмію СССР 1981.

У канцы 1980 – пачатку 1990-х гг. у творчасці паэта ўзмацніліся публіцыстычнасць, палемічная вастрыня, сатырычны пафас. Вершы грамадзянскага гучання склалі зборнікі “І вера, і вернасць, і вечнасць” (1986), “Прылучэнне” (1987), “Горкі жолуд” (1988), “Неспакой” (1988), “Высокі бераг” (1993). Вялікі грамадзянскі рэзананс выклікала ў свой час “Паэма сораму і гневу”. Пасля смерці паэта з друку выйшлі яго кнігі “Зямля ў мяне адна” (1996) і “Жытнёвы звон” (2002), у якіх сабраны творы розных гадоў. П. Панчанку належаць шматлікія публіцыстычныя артыкулы і эсэ, успаміны пра вядомых беларускіх пісьменнікаў і падзеі літаратурнага жыцця. Ён аўтар кнігі літаратурна-крытычных артыкулаў “На паэтычным небасхіле” (1977). Перакладаў на беларускую мову творы А. Міцкевіча, М. Нагнібеды, Я. Райніса, Ф. Шылера і інш.

Паэт і публіцыст, крытык і перакладчык П. Панчанка шмат зрабіў для беларускай літаратуры, але асноўнае ў яго творчай спадчыне – яго вершы, якія былі выразнікамі дум і спадзяванняў эпохі, вершы, у якіх ніколі не было фальшы, але заўсёды адлюстроўвалася багатая гама чалавечых пачуццяў.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2007 г.