Творчасць Сяргея Іванавіча Грахоўскага, выдатнага паэта, празаіка, публіцыста і перакладчыка, прыцягвае ўвагу гуманістычнай скіраванасцю, шчырым лірызмам і моцным публіцыстычным пафасам.

Нарадзіўся ён у мястэчку Нобель Пінскага павета Мінскай губерні (цяпер Зарэчненскі раён Ровенскай вобласці, Украіна) у сялянскай сям’і. У 1914 г. з бацькамі пераехаў у Глуск. Пасля заканчэння ў 1930 г. Глускай сямігодкі пачаў працаваць на Бабруйскім дрэваапрацоўчым камбінаце і адначасова вучыўся на рабфаку. У 1931 г. С. Грахоўскі пераехаў у Мінск, дзе працаваў карэктарам у Дзяржаўным выдавецтве БССР, рэдакцыі газеты “Чырвоная змена”. У 1935 г. скончыў літаратурны факультэт Мінскага педагагічнага інстытута, быў рэдактарам на Беларускім радыё, а з восені наступнага года выкладаў літаратуру на рабфаку пры Беларускім дзяржаўным універсітэце.

19 кастрычніка 1936 г. быў беспадстаўна арыштаваны, а затым сасланы на 10 гадоў у Горкаўскую вобласць. Пасля вызвалення С. Грахоўскі вярнуўся ў Беларусь. З 1946 па 1949 г. настаўнічаў на Случчыне. У 1949 г. быў арыштаваны паўторна і па ранейшым абвінавачванні высланы на вечнае пасяленне ў Новасібірскую вобласць. Пасля рэабілітацыі (19 кастрычніка 1955 г.) працаваў на Беларускім радыё (1956–1957), загадваў аддзелам рэдакцыі часопіса “Бярозка” (1957–1959), быў літаратурным кансультантам Саюза пісьменнікаў БССР (1959–1960), літаратурным рэдактарам часопіса “Вясёлка” (1960–1973), адказным сакратаром Камітэта па дзяржаўных прэміях БССР у галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры (1973–1974).

Першы верш пісьменніка быў надрукаваны ў 1926 г. у часопісе “Беларускі піянер”, а першы зборнік паэзіі “Дзень нараджэння” выйшаў у 1958 г. Ён сведчыў пра тое, што ў літаратуру прыйшоў зусім не пачатковец. Творчыя набыткі С. Грахоўскага аб’ёмныя і шматгранныя. Доўгія гады ён плённа працаваў у жанры паэзіі і прозы: пісаў вершы, паэмы, апавяданні, аповесці, эсэ, успаміны, крытычныя артыкулы. Але перш за ўсё Сяргей Іванавіч быў паэтам. Пасля першага зборніка вершаў адна за другой пачалі выходзіць кнігі “Чаканне” (1960), “Табе зайздросціць сонца” (1963), “Памяць” (1965), “Тры вымярэнні” (1967), “Вершы” (1968), “Паэма дарог” (1970), “Зазімак” (1976), “Лірыка”, “Зачараванасць” (абедзве 1978), “Асеннія гнёзды” (1982), “Кругі надзеі” (1985), “Верую” (1987). Асноўныя рысы яго паэзіі – лірызм, роздум над складанымі праблемамі часу, спалучэнне грамадскіх і асабістых матываў, сцвярджэнне дабрыні, чалавечай годнасці, грамадзянскай адказнасці чалавека. Выключнай шчырасцю напоўнены вершы, прысвечаныя маці:

Прайшлі гады. Мы пасівелі самі,

І, мабыць, крыўдна мне не аднаму,

Што гэтае святое слова “мама”

Ужо цяпер сказаць няма каму.

(“Мама”)

Да гэтага дарагога і светлага вобраза пісьменнік звяртаўся неаднаразова. І кожны чарговы верш прасякнуты невымернай удзячнасцю і любоўю да маці.

Сяргей Грахоўскі, які доўгі час пражыў па-за межамі сваёй краіны, шэраг вершаў прысвяціў радзіме, прыродзе, непаўторным беларускім краявідам. Малюнкі прыроды – гэта яшчэ і ўспаміны аб юнацтве, першым каханні і сустрэчах з каханай жанчынай (“Паэма дарог”, “Зазімак”, “Зачараванасць” і інш.). Пейзажы вызначаюцца выразнасцю, лаканічнасцю, паслядоўнасцю ўражанняў, але яны заўсёды напоўнены вялікім пачуццём замілаванасці і звязаны з роздумам:

Такою мне мая радзіма сніцца,

Дзе ўсе шляхі завея замяла,

Такою любаю з далёкіх дзён

Яна прыходзіць у чароўны сон.

Снягі, і завірухі, і зіма,

І толькі там даўно мяне няма.

(“Зімовы сум”)

Каханне і любоў у паэзіі С. Грахоўскага – паняцці высокадухоўнага і маральнага зместу. Няменш вызначальнай рысай творчасці з’яўляецца чалавекалюбства. У сваіх вершаваных маналогах пісьменнік сцвярджаў усё высокае і прыгожае ў чалавеку: дабрыню, шкадаванне, міласэрнасць, любоў.

Сяргей Грахоўскі плённа працаваў і ў прозе – нарыс “Горад маладосці” (1960), зборнік апавяданняў “Які вялікі дзень” (1966), дакументальная аповесць “Рудабельская рэспубліка” (1968), “Суровая дабрата” (1977), аповесці “Ранні снег” (1975), “Гарачае лета” (1974), “Сустрэча з самім сабою” (1988), кніга ўспамінаў “Так і было” (1986).

Сацыяльна-палітычныя працэсы, якія адбываліся ў краіне ў канцы 1980-х гг., надалі новы стымул творчасці С. Грахоўскага. Паэт не толькі імкнуўся занатаваць у мастацкім слове свае ўражанні ад сучаснасці, але і быў змушаны чарговы раз азірацца назад у мінулае. У 1988 г. ён выдаў зборнік вершаў і паэм “І радасць і боль”. Гэта самая прыкметная і важкая кніга ў творчай біяграфіі паэта. У ёй шмат новых звестак пра ранейшае жыццё самога аўтара і яго таварышаў, незаконна пакараных у 1930-я гг. У гэты час, калі з’явілася магчымасць выказацца, пісьменнік выдаў зборнік “Споведзь” (1990), куды ўвайшлі і празаічныя творы. Дакументальна-мемуарныя аповесці “Зона маўчання” і “Такія сінія снягі” разгортваюць перад чытачом эпічныя карціны змрочнага лагернага побыту. Гаворка тут ідзе не толькі пра жыццё ў няволі, а нават пра абставіны гібелі сяброў. Гэтую ж тэму працягвае і аповесць “З воўчым білетам” (1991).

Сяргей Грахоўскі напісаў твор “Мае Дзяды і Радаўніцы” (1997), які вытрыманы ў традыцыях класічнай споведзі, аб чым сведчыць назва адной з яго частак “Пакаянне”. У 1996 г. у свет выйшаў паэтычны зборнік “Недапісаная кніга” – лірычна-драматычны роздум С. Грахоўскага над праблемамі часу, своеасаблівы лірычны дзённік, у якім ён зноў перагортвае старонкі свайго і не свайго жыцця. Пісьменнік шмат стварыў і для дзяцей. Выйшлі кнігі вершаў “Ад вясны да вясны” (1959), “Сёння і заўтра” (1961), “Гарыць касцёр” (1966), “Сонечная сцежка” (1980), “Знаходка” (1985), зборнік апавяданняў “Агеньчык у акне” (1972). Выступаў ён і як публіцыст. Выдаў кнігу “Мінск” (1971) і нарыс на маральна-этычную тэму “Бацькі і дзеці” (1972). Творы беларускага майстра слова ўзбагацілі жанравую сістэму нацыянальнай сучаснай літаратуры.

Пісьменнік пераклаў на беларускую мову раман Ж. Верна “20 000 лье пад вадой” (на беларускай мове “80 000 кіламетраў пад вадой” (1937, з Ю. Лявонным)), аповесць А. Гайдара “Ваенная тайна” (1936). Пазней перакладаў творы такіх аўтараў, як Р. Тагора, А. Блока, М. Дудзіна, А. Пушкіна, С. Ясеніна, М. Забалоцкага, А. Твардоўскага, Т. Шаўчэнкі, Лесі Украінкі і інш. А вершы самога пісьменніка перакладаліся на англійскую, французскую, польскую, балгарскую, рускую, украінскую і іншыя мовы. Многія творы С. Грахоўскага пакладзены на музыку (С. Альхімовіч, Г. Вагнер, Д. Камінскі, Д. Лукас, Р. Пукст, Л. Свердзель, Ю. Семяняка, Д. Смольскі, К. Цесакоў і інш.).

Таленавіты пісьменнік прайшоў доўгі, хоць і складаны жыццёвы шлях, пакінуў сваім нашчадкам вялікую колькасць твораў, напоўненых шчырасцю і дабрынёй. Сяргей Грахоўскі – лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі за зборнік “Споведзь” (1992), Літаратурнай прэміі імя А. Куляшова за зборнік “Асеннія гнёзды” (1983), заслужаны работнік культуры Беларусі за заслугі ў беларускай літаратуры і актыўны ўдзел у грамадскім жыцці (1983), узнагароджаны медалём Францыска Скарыны за значны ўклад у развіццё беларускай літаратуры, актыўную грамадскую дзейнасць (1994), ганаровы грамадзянін Глуска (1995). Спадчына С. Грахоўскага сёння захоўваецца ў Беларускім дзяржаўным архіве-музеі літаратуры і мастацтва.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2013 г.