Цімафей Сазонавіч Гарбуноў нарадзіўся 6 жніўня 1904 г. у в. Саннікі Лепельскага павета Віцебскай губерні (сёння Бешанковіцкі раён Віцебскай вобласці) у сялянскай сям’і. Бацька памёр рана, таму хлопцу давялося зведаць нямала пакут: з 8 гадоў Цімафей знаходзіўся на ўтрыманні блізкіх родзічаў, парабкаваў на заможных гаспадарках. З 15 гадоў працаваў рабочым на лесапільным заводзе ў в. Ніжняе Крывіна (Бешанковіцкі раён) і льнопрадзільнай фабрыцы “Дзвіна” ў Віцебску, далучыўся да камсамольскай і партыйнай работы, працаваў на адказных пасадах у Бешанковіцкім раёне.

У 1924 г. скончыў Віцебскую савецкую партыйную школу, у 1931 г. – Камуністычны ўніверсітэт Беларусі імя У.І. Леніна ў Мінску, у 1936 г. – гістарычны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Працаваў адказным рэдактарам мінскай газеты “Сельскохозяйственный рабочий”, рэдактарам раённай газеты “Бальшавік Барысаўшчыны”, уласным карэспандэнтам газеты “Правда” на Беларусі, рэдактарам газеты “Звязда” і інш. У 1937 г. Ц.С. Гарбуноў быў накіраваны на працу ў Дзяржаўнае выдавецтва БССР, дзе праявіў высокую кваліфікацыю і значныя журналісцкія здольнасці. Праз некаторы час прызначаны галоўным рэдактарам гэтага выдавецтва.

У перыяд Вялікай Айчыннай вайны Ц.С. Гарбуноў быў на палітычнай рабоце ў Чырвонай Арміі, актыўна ўдзельнічаў у арганізацыі партызанскага руху на тэрыторыі Беларусі. Пры яго падтрымцы паліторганы шэрагу франтоў выдавалі армейскія газеты “За Савецкую Беларусь”, “За свабодную Беларусь”, добра вядомы плакат “Раздавім фашысцкую гадзіну!” і інш. (усяго выдаваліся 162 падпольныя газеты і шматлікая колькасць лістовак). У 1942 г. менавіта па ініцыятыве Цімафея Сазонавіча пры ЦК КП(б)Б створана Камісія па гісторыі Айчыннай вайны. Матэрыялы, сабраныя ёю, сталі асновай для адкрыцця ў Мінску ў 1944 г. Беларускага дзяржаўнага музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.

У пасляваенны час Ц.С. Гарбуноў працаваў рэдактарам часопіса “Наука и жизнь”, з’яўляўся намеснікам старшыні праўлення Усесаюзнага таварыства па распаўсюджванні палітычных і навуковых ведаў, на працягу 20 гадоў (1947–1967) выбіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР (у 1955–1963 гг. займаў пасаду яго Старшыні). У гэты ж перыяд стаў актыўна даследаваць пытанні гісторыі ўтварэння БССР, уз’яднання беларускага народа ў адзінай дзяржаве, партызанскага руху ў гады Вялікай Айчыннай вайны, нацыянальна-вызваленчай і рэвалюцыйнай барацьбы беларускага народа. Напісаў больш за 20 навуковых прац, у тым ліку 7 манаграфій. Сярод найбольш вядомых прац вучонага: “Освобождённая Западная Белоруссия” (1940), “Героическое прошлое белорусского народа” (1945), “Образование Белорусской Советской Социалистической Республики” (1949), “Уз’яднанне беларускага народа ў адзінай савецкай сацыялістычнай дзяржаве” (1949), “Народы-братья: о связях белорусского народа с народами Прибалтики” (1961) і інш. Некаторыя з яго прац былі аб’яўлены нацыяналістычнымі, забаронены для выкарыстання ў бібліятэках, а асноўны тыраж знішчаны.

У 1959 г. Ц.С. Гарбуноў абраны членам Акадэміі навук Беларусі. Праз некаторы час стаў акадэмікам-сакратаром аддзялення грамадскіх навук Акадэміі, членам Прэзідыума, галоўным рэдактарам часопіса “Весці Акадэміі навук БССР. Серыя грамадскіх навук”. Быў узнагароджаны ордэнамі Леніна (1943), Чырвонага Сцяга (1944), Працоўнага Чырвонага Сцяга (1954), медалямі.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2012 г.