Імя Івана Пятровіча Трутнева, мастака, педагога, асветніка і грамадскага дзеяча, вядома ў Беларусі, Расіі і Літве. Заснавальнік Віленскай школы малявання, ён паўплываў не толькі на творчасць многіх беларускіх мастакоў, але і на славутых майстроў Парыжскай школы – выхадцаў з нашай краіны, якія ўвайшлі ў гісторыю нацыянальнага і сусветнага выяўленчага мастацтва.

Нарадзіўся І. Трутнеў у г. Ліхвін Калужскай губерні (цяпер г. Чакалін Тульскай вобласці, Расія) у сялянскай сям'і. Пачатковую адукацыю атрымаў у павятовым вучылішчы г. Перамышля, потым вучыўся ў Строганаўскім вучылішчы ў Маскве, якое скончыў у 1849 г. Праз год паступіў у Імператарскую Санкт-Пецярбургскую Акадэмію мастацтваў у батальны клас акадэміка Б. Вілевальдэ. Першыя творы І. Трутнева, што з'явіліся ў гады вучобы, адлюстроўвалі сюжэты з паўсядзённай рэчаіснасці: побыт простых людзей, няхітрыя жыццёвыя сцэны. За палатно «Гульня ў носкі» (1853) мастак атрымаў першую ўзнагароду – сярэбраны медаль, у 1855 г. твор «Гульня ў жмуркі» быў удастоены малога залатога медаля. Карціна «Блаславенне сына ў апалчэнне» (1855) прынесла мастаку сапраўдны поспех, аднак самым вялікім дасягненнем у студэнцкія гады стала палатно «Хрэсны ход на вадохрышча ў вёсцы» (1857), якое было адзначана вялікім залатым медалём і правам на замежную камандзіроўку ў Еўропу.

У 1865 г. І. Трутнеў датэрмінова вярнуўся ў Расію. Ён пасяліўся ў Віцебску і пачаў выкладаць маляванне і чарчэнне ў мужчынскай гімназіі. У тым жа годзе прыступіў да арганізацыі Віленскай школы малявання, потым быў прызначаны яе кіраўніком. Школа адкрылася 6 снежня 1866 г. і ў хуткім часе стала вядомай. Сюды з розных гарадоў Расійскай Імперыі прыязджалі маладыя людзі, каб атрымаць адукацыю. За гады працы І. Трутнева атэстаты атрымалі амаль 200 выхаванцаў. Яны працавалі чарцёжнікамі, інжынерамі-архітэктарамі, настаўнікамі малявання ў сярэдніх навучальных установах, літаграфічных, іканапісных і іншых вытворчых майстэрнях на тэрыторыі Беларусі, Расіі і Польшчі. Многія паступілі ў Імператарскую Санкт-Пецярбургскую Акадэмію мастацтваў, працягвалі адукацыю ў мастацкіх установах Масквы, Адэсы, Парыжа, Берліна, Мюнхена, Варшавы. Нягледзячы на занятасць у школе, І. Трутнеў выкладаў у прагімназіі, рэальным вучылішчы, на курсах тэхнічнага малюнка для рамеснікаў. Ён удзельнічаў у навуковых экспедыцыях, арганізаваных Віленскай навучальнай акругай, шмат часу прысвячаў уласнай творчасці. Працаваў мастак пераважна ў гістарычным і бытавым жанрах. Многія яго работы адлюстроўваюць жыццё беларускіх і літоўскіх сялян. Яны вызначаюцца рэалістычнасцю, крытычным падыходам да адлюстравання рэчаіснасці. У 1868 г. за палотны «Народная школа» і «Партрэтная ў Антверпене» І. Трутневу было прысвоена званне акадэміка. Сярод іншых твораў – «Літоўская пагранічная карчма» (1889), «Віленскія пакутнікі Антоній і Іаан» (канец 1880-х гг.), «Сляпы кабзар», «Рэвалюцыя 1905 года ў Вільні» (1905) і інш. Акрамя гістарычных і бытавых твораў, І. Трутнеў шмат часу адводіў партрэтнаму жывапісу (маляваў кіраўнікоў Віленскай губерні, вядомых дзеячаў праваслаўнай царквы, сваіх сяброў і блізкіх). Ён таксама рабіў замалёўкі і акварэлі помнікаў беларускай архітэктуры (будынкі Полацка, Віцебска, Мсціслава, Гродна і інш.). Асобнай старонкай творчасці мастака стала стварэнне абразоў для іканастасаў. На працягу амаль 20-ці гадоў І. Трутнеў з'яўляўся старастай віленскага кафедральнага Прачысценскага сабора. Цудоўны пяціярусны іканастас для гэтага храма быў намаляваны мастаком з дапамогай вучняў. У ім сярод 73-х абразоў ёсць шмат выяў святых, лёс якіх звязаны з Беларуссю, у тым ліку Е. Полацкай, К. Тураўскага, княжны І. Альшанскай. У апошнія гады жыцця І. Трутнеў моцна хварэў, асабліва складанымі былі праблемы з вачыма. Аднак ён працягваў працаваць: маляваў віды свайго лецішча пад Вільняй, наваколле горада, эцюды Крыма і Каўказа.

Іван Трутнеў памёр 17 лютага 1912 г. і быў пахаваны ў Вільні на праваслаўных Свята-Ефрасіннеўскіх могілках. Пасля смерці мастака Віленская школа малявання працавала яшчэ два гады. Першая сусветная вайна спыніла яе дзейнасць. Школа, створаная І. Трутневым, адыграла адметную ролю ў развіцці выяўленчага мастацтва Беларусі, Польшчы і Літвы. Больш чым за 40-гадовы перыяд існавання там было падрыхтавана некалькі пакаленняў мастакоў. З іх ліку выйшлі такія вядомыя жывапісцы, як Я. Драздовіч, Л. Альпяровіч, Ф. Пархоменка, Б. Тамашэвіч. Многія выхаванцы школы І. Шрэдэр, М. Антакольскі. І. Гінцбург унеслі значны ўклад у развіццё мастацкай культуры рускага народа.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2017 г.