Дата рождения:
27.07.1902 Дакудава, аг., Крупскі раён, Мінская вобласць
Дата смерти:
30.05.1985
Краткая справка:
вучоны ў галіне мікрабіялогіі, член-карэспандэнт НАН Беларусі, заслужаны дзеяч навукі Беларусі
Имена на других языках:
Самцевич Семён Андреевич (русский);
4902 символа
Справка
Сямён Андрэевіч Самцэвіч нарадзіўся 27 ліпеня 1902 г. на Міншчыне ў сялянскай сям’і. У 13-гадовым узросце пачаў працаваць па найме, закончыў Горацкае землямерна-агранамічнае вучылішча (цяпер інжынерна-землеўпарадкавальны факультэт Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі). У 1919–1924 гг. вучыўся на агранамічным аддзяленні Горацкага сельскагаспадарчага інстытута (цяпер БДСХА). Пасля атрымання адукацыі працаваў на Міншчыне: быў старшынёй саўгаса “Новыя Зелянкі” Чэрвеньскага раёна, раённым аграномам Смілавіцкага раёна, з’яўляўся супрацоўнікам Валагодскага малочна-гаспадарчага інстытута (цяпер Валагодская дзяржаўная малочна-гаспадарчая акадэмія імя М.В. Верашчагіна, Расія). Цікавасць да навуковай працы прывяла С.А. Самцэвіча ў аспірантуру пры Усесаюзным НДІ жывёлагадоўлі (цяпер Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі) па спецыяльнасці “мікрабіялогія” пад кіраўніцтвам вядомых мікрабіёлагаў. З 1934 г. пачалася яго навуковая дзейнасць: спачатку старшым навуковым супрацоўнікам Інстытута біялагічных навук АН Беларусі (цяпер Інстытут эксперыментальнай батанікі імя В.Ф. Купрэвіча НАН Беларусі), у 1938–1939 гг. загадчыкам лабараторыі мікрабіялогіі Усесаюзнага НДІ ільну (цяпер Усерасійскі НДІ ільну, Расія). У студзені 1940 г. вучоны абараніў кандыдацкую дысертацыю і ўзначаліў кафедру фізіялогіі раслін і мікрабіялогіі Уманскага сельскагаспадарчага інстытута (цяпер Уманскі нацыянальны ўніверсітэт садоўніцтва, Украіна).
Навуковыя даследаванні былі спынены Вялікай Айчыннай вайной: С.А. Самцэвіч быў прызваны ў рады Чырвонай Арміі. За мужнасць пры выкананні баявых задач вучоны быў узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі (1943) і медалямі.
Пасля дэмабілізацыі да 1963 г. С.А. Самцэвіч працаваў у навукова-даследчых установах Украіны: Уманскім сельскагаспадарчым інстытуце, з’яўляўся прафесарам Украінскай сельскагаспадарчай акадэміі (цяпер Нацыянальны ўніверсітэт біярэсурсаў і прыродакарыстання Украіны), Украінскага НДІ земляробства (цяпер Інстытут земляробства Нацыянальнай акадэміі навук Украіны) і інш. У 1954 г. С.А. Самцэвіч атрымаў вучоную ступень доктара біялагічных навук, у 1956 г. стаў прафесарам.
У 1964 г. Сямён Андрэевіч вярнуўся на Радзіму: загадваў лабараторыяй Інстытута эксперыментальнай батанікі АН БССР (цяпер Інстытута эксперыментальнай батанікі імя В.Ф. Купрэвіча НАН Беларусі), з 1966 г. узначальваў арганізаваны па яго ініцыятыве Аддзел мікрабіялогіі АН БССР (цяпер Інстытут мікрабіялогіі НАН Беларусі). У гэтым інстытуце С.А. Самцэвіч працаваў да апошніх дзён: у 1973–1977 гг. займаў пасаду загадчыка лабараторыі, з 1977 г. з’яўляўся навуковым кансультантам у галіне глебавай мікрабіялогіі.
Асноўным напрамкам навуковых даследаванняў вучонага-мікрабіёлага было вывучэнне ўзаемаадносін паміж мікраарганізмамі і вышэйшымі раслінамі. С.А. Самцэвіч першым абгрунтаваў гіпотэзу аб прыродзе сімбіятычных адносін паміж вышэйшымі раслінамі і мікраарганізмамі глебы. На яго думку, станоўчае дзеянне клубяньковых бактэрый на бабовыя расліны (у т.л. фіксацыя імі атмасфернага азоту), а таксама ўдзел мікарызаўтвараючых грыбоў у каранёвым жыўленні дрэвавых раслін ажыццяўляецца пераважна на паверхні карэнняў і ў прыкаранёвым слоі глебы. Станоўчую адзнаку атрымалі даследаванні С.А. Самцэвіча засялення кончыкаў карэнняў эпіфітнымі і глебавымі мікраарганізмамі і гелепадобных высокамалекулярных рэчывах карэнняў вышэйшых раслін. Вучоны даказаў, што станоўчае дзеянне вапнавання абумоўліваецца вялікай патрэбай у злучэннях кальцыю, якія лёгка засвойваюцца і выклікаюць паляпшэнне росту карэнняў, папярэджваюць іх загніванне.
Шмат намаганняў прыклаў С.А. Самцэвіч для стварэння беларускай школы мікрабіёлагаў: пад яго кіраўніцтвам былі падрыхтаваны 22 кандыдаты і адзін доктар навук. Яго пяру належыць каля 250 навуковых і навукова-папулярных прац, 6 вынаходак. Вынікі сваіх даследаванняў вучоны агучваў на шматлікіх міжнародных кангрэсах і канферэнцыях. На працягу свайго жыцця прафесар Самцэвіч з’яўляўся віцэ-прэзідэнтам Усесаюзнага таварыства мікрабіёлагаў, узначальваў беларускае аддзяленне гэтага таварыства, уваходзіў у склад вучоных саветаў шэрагу навукова-даследчых устаноў.
Важкі ўклад С.А. Самцэвіча ў сучасную навуку атрымаў высокую ацэнку: у 1967 г. вучоны быў абраны членам-карэспандэнтам АН БССР, у 1977 г. прафесару Самцэвічу было прысвоена ганаровае званне “Заслужаны дзеяч навукі Беларускай ССР” і ўручаны медаль “За доблесную працу”. Сярод іншых узнагарод вучонага – Ганаровая грамата Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР, юбілейны медаль Луі Пастэра (1972). У 1982 г. у сувязі з 80-годдзем з дня нараджэння і 55-годдзем навуковай, навукова-педагагічнай і грамадскай дзейнасці і за заслугі ў развіцці айчыннай мікрабіялагічнай навукі Сямён Андрэевіч Самцэвіч быў узнагароджаны ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга.
Матэрыял падрыхтаваны ў 2012 г. Крупскай цэнтральнай раённай бібліятэкай імя Янкі Купалы.