Дата рождения:
1811 ці 10.09.1809 Кукавячына, в., Віцебскі раён
Дата смерти:
1900(?)
Краткая справка:
беларускі і польскі паэт, фалькларыст, кнігавыдавец, фатограф, мастак, які ўпершыню ў гісторыі беларусістыкі сістэматызаваў па жанрах і тэматыцы вусную беларускую народную творчасць, удзельнік паўстання 1830–1831 гг.
Варианты имени:
Радван Аляксандр Феліксавіч; Рыпінскі-Радван Аляксандр Феліксавіч
Имена на других языках:
Рыпинский Александр Феликсович (русский);
3327 символов
Справка
Аляксандр Феліксавіч Рыпінскі ўвайшоў у гісторыю беларускай культуры як збіральнік, знаўца і прапагандыст нацыянальнага фальклору і этнаграфіі. Ён адзін з першых пазнаёміў Еўропу з самабытным духоўным светам беларускага народа. У адной толькі Польскай бібліятэцы ў Парыжы захоўваецца каля 20 кніг паэта.
Аляксандр Рыпінскі паходзіў са старадаўняга беларускага шляхецкага роду. Нарадзіўся ён у в. Кукавячына Віцебскага павета (цяпер Віцебскі раён), маленства правёў у маёнтку Стайкі каля Віцебска. Яшчэ ў дзяцінстве палюбіў народныя песні, казкі, шмат іх ведаў на памяць, некаторыя запісваў. Пасля заканчэння Віцебскай гімназіі вучыўся ў Дынабургскай школе прапаршчыкаў (1829–1830). Там адбылася сустрэча з вядомым паэтам-дзекабрыстам В. Кюхельбекерам, памяць аб якім А. Рыпінскі захаваў на ўсё жыццё.
За ўдзел у паўстанні 1830–1831 гг. пагражала катарга, і таму ён эмігрыраваў у Францыю. У Парыжы А. Рыпінскі жыў у 1832–1846 гг. Пачаў рыхтаваць мемуары пра лістападаўскае паўстанне – свае і паплечнікаў па барацьбе. Фрагменты іх пад назвай “Паўстанне Вілейскага, Завілейскага і Дзісенскага паветаў” былі выдадзены ананімна ў 1836 г. У Парыжы пасябраваў з эмігрантам-выгнаннікам славутым А. Міцкевічам, якому потым прысвяціў шмат твораў.
У 1839 г. на пасяджэнні Польскага літаратурнага таварыства ў Парыжы А. Рыпінскі прачытаў першы даклад па беларускай этнаграфіі і фальклоры, а ў 1840 г. на падставе ўласных лекцый выдаў асобнай кнігай фалькларыстычнае даследаванне “Беларусь”, у якім упершыню сістэматызаваў вусную творчасць беларускага народа па жанрах і тэматыцы. У кнізе змешчана вялікая колькасць абрадавых твораў, даюцца апісанні абрадаў, звесткі па гісторыі літаратуры і музычнай культуры Віцебшчыны, апублікаваны народныя рэлігійныя песні кніжнага паходжання, уласныя творы, стылізаваныя пад народныя песні.
У 1846 г. А. Рыпінскі пераехаў у Лондан, дзе займаўся выдавецкай і творчай дзейнасцю, выкладаў мовы, матэматыку і маляванне. Быў шырока вядомы як мастак, сам афармляў уласныя кнігі, выявіў выключныя здольнасці да мастацкай фатаграфіі. Разам з І. Яцкоўскім у 1852 г. заснаваў у прыгарадзе Лондана Тотнэме вольную друкарню, у якой выдаў зборнікі сваіх польскамоўных вершаў “Паэтычныя творы” (1853), “Сяржант-філосаф...” (1854) і беларускую рамантычную баладу “Нячысцік” (1853). Мова гэтага жартоўнага твора добрая і даволі чыстая, а змест поўны сімпатыі да сялянства.
Пасля царскай амністыі (1859) А. Рыпінскі вярнуўся на радзіму. Пад наглядам паліцыі жыў у в. Кукавячына, пазней пераехаў у маёнтак Страганы. Збіраў узоры багатай беларускай вусна-паэтычнай творчасці, апрацоўваў народныя песні (даў іх класіфікацыю), казкі. Працаваў над гісторыяй беларускай літаратуры, стварыў шэраг біяграфій пісьменнікаў-беларусаў, прытрымліваючыся складзенага самім спіса (55 прозвішчаў). У прыватнасці, ім напісаны жыццяпісы Я. Баршчэўскага, Г. Марцінкевіча, В. Рэута, Ф. Рысінскага, Т. Заблоцкага (не захаваліся). Некаторыя работы аўтара вядомыя сёння дзякуючы працы беларускага прафесара М. Піятуховіча “Рукапісы Рыпінскага”.
Аляксандр Рыпінскі быў паэтам-рамантыкам, вучоным-фалькларыстам, першым гісторыкам беларускай літаратуры. Усёй яго творчасці ўласцівы дыдактычная накіраванасць, апісальна-апавядальны стыль, маральна-этычная праблематыка.