Ідэі адраджэння, рэфармавання царквы і грамадства мелі як прыхільнікаў, так і непрыяцеляў. Першыя адкрывалі дарогу новым павевам у розных галінах дзяржаўнай, грамадскай дзейнасці, вызваляючы народ ад ланцугоў сярэднявечча і дагматаў царквы. Другія імкнуліся ўмацаваць існуючы лад, выступалі супраць адраджэнцкіх ідэй. Сярод іх найбольш уплывовай фігурай з'яўляўся Пётр Скарга – вядомы каталіцкі тэолаг, рэлігійны пісьменнік-палеміст, аратар, царкоўны дзеяч канца XVI – пачатку XVII ст.

Нарадзіўся ён у 1536 г. у г. Груецы Мазавецкага ваяводства (Польшча). Паходзіў з сям’і, якая выдавала сябе за шляхецкую (з прозвішчам Павенскі). Шляхецтва было пацверджана каралём у 1593 г. Адукацыю П. Скарга атрымаў у Кракаве, Вене і Рыме. У 1569 г. уступіў у ордэн езуітаў. У Вільні, Полацку, Рызе і Дрэпце (цяпер Тарту, Эстонія) заснаваў езуіцкія калегіумы, дзе працаваў у розны час выкладчыкам. У 1579–1584 гг. з’яўляўся першым рэктарам Віленскай акадэміі. Пасля смерці караля Рэчы Паспалітай Стэфана Баторыя падтрымаў кандыдатуру на каралеўскі трон Жыгімонта III Вазы і пазней стаў яго прыдворным прапаведнікам.

Паводле сваіх палітычных поглядаў П. Скарга быў прыхільнікам неабмежаванай манархіі, але, пад уплывам ідэй Ф. Аквінскага, лічыў, што свецкая ўлада павінна падпарадкоўвацца ўладзе царкоўнай, а кароль – папе рымскаму. Ён бачыў у прывілеяваным шляхецкім саслоўі прычыны многіх сацыяльных недахопаў і праблем грамадства, таму крытыкаваў шляхту за злоўжыванні прывілеямі і лічыў яе ніжэйшым саслоўем, здольным толькі на "ваеннае рамяство", а таксама абвінавачваў у распаўсюджванні рэфармацыйных ідэй. Пётр Скарга заклікаў да аб'яднання каталіцтва і праваслаўя, што было тэмай яго палемікі з А. Воланам і С. Будным, звяртаўся да князя К. Астрожскага і ўсіх усходнеславянскіх народаў з прапановай царкоўнай уніі з Рымам, вылучаў шляхі пераадолення рэлігійнай варожасці, што перашкаджалі аб'яднанню цэркваў, паказваў на тыя выгоды, якія атрымаюць праваслаўныя ад гэтага духоўнага саюзу з католікамі. Менавіта П. Скарга стаў галоўным ініцыятарам падпісання Брэсцкай уніі 1596 г. і самым актыўным яе прапагандыстам. Ён імкнуўся давесці і даказаць, што сапраўднае хрысціянскае веравызнанне ідзе ад рымска-каталіцкай царквы, якая з'яўляецца пераемніцай і носьбітам апостальскіх традыцый і таму мае законнае права быць галоўнай для ўсіх хрысціян. Пётр Скарга лічыў, што з прыняццем рэлігійнага саюзу будуць створаны ўмовы для развіцця і росквіту сапраўднай навукі і належнай асветы для народа, а гэта прывядзе да знікнення адасобленасці і варожасці, якія ўсё яшчэ падзяляюць праваслаўных і католікаў у Рэчы Паспалітай. У выніку, на яго думку, праваслаўная шляхта заслужыць большы давер і атрымае значныя дзяржаўныя пасады, а дзяржава, дзякуючы царкоўнай уніі, замацуе сваю маналітнасць і набудзе палітычную магутнасць, так неабходную для барацьбы са знешнімі ворагамі.

Палітыка-прававыя і рэлігійныя погляды П. Скаргі змешчаны ў кнігах: "Пра еднасць касцёла Божага" (1577), "Жыціі святых" (1579), "Соймавыя казанні" і "Брэсцкі сінод" (абедзве 1597), "На трэны і лямант Феафіла Арфалога" (1690) і іншых. Пётр Скарга лічыцца пачынальнікам польскай аратарскай прозы. У ХІХ ст. ён разглядаўся інтэлігенцыяй Польшчы як прарок трагічнага падзення Рэчы Паспалітай, што і адбылося ў 1795 г. Прароцтву Пятра Скаргі прысвечана выдомая карціна Я. Матэйкі "Казанне Скаргі".

Матэрыял падрыхтаваны ў 2011 г.