Краткая справка:
археолаг, гісторык, краязнавец, калекцыянер, аўтар археалагічнай карты Мінскай губерні, стваральнік прыватных музеяў у Бярэзіне і Мінску, кіраўнік археалагічна-этнаграфічнага музея пры Мінскім губернскім статыстычным камітэце
Варианты имени:
Татур Генрык Хрыстафоравіч; Татур Генрых-Франц Хрыстафоравіч
Имена на других языках:
Татур Генрих-Франц Хризостомович (русский); Татур Генрих-Франц Христофорович (русский);
3258 символов
Справка
Сярод археолагаў XIX – пачатку XX ст. вылучаецца постаць антыквара, даследчыка беларускіх старажытнасцей Генрыка Хрыстафоравіча Татура.
Яго дакладнае месца нараджэння невядома. Па некаторых звестках нарадзіўся Г.Х. Татур у Слоніме, па іншых – у Мінску. Паходзіў з апалячанай беларускай шляхецкай сям’і каталіцкага веравызнання. Бацька быў прадвадзіцелем слонімскага павятовага дваранства. Зборам і даследаваннем старажытнасцей на Міншчыне Г.Х. Татур пачаў займацца ў 14-гадовым узросце. Спецыяльнай археалагічнай адукацыі ён не меў. Даследчык выбіраўся павятовым маршалкам дваранства. З’яўляўся членам Мінскага статыстычнага камітэта, што дапамагло ў 1874 г. атрымаць дазвол на археалагічныя раскопкі на тэрыторыі Мінскай губерні, а таксама значна папоўніць свае калекцыі, паколькі ён меў доступ да прыватных збораў. Перыяд даследаванняў у Мінскай губерні аказаўся надзвычай плённым. Была складзена археалагічная карта з падрабязным апісаннем помнікаў, на якой абазначаны шматлікія дагістарычныя аб’екты: курганы, гарадзішчы, насыпы, замкі, памятныя камяні і інш. У 1884–1885 гг. Г.Х. Татур заснаваў часовы археалагічны музей у Беразіно. Вёў раскопкі каля в. Калюжыцы, Крушына, Курганне, Русалішча і інш. На працягу 1890 г. даследаваў 120 курганоў каля в. Дулебы і Няюнішчы Ігуменскага павета, у 1892 г. – 40 курганоў каля в. Станькава, у 1893 г. – 40 курганоў каля в. Прылукі Мінскага павета. Распрацаваў спецыяльныя анкеты для валасных пісараў і настаўнікаў народных вучылішчаў, куды яны заносілі звесткі пра старажытнасці. У выніку паездак па Міншчыне ў 1893 г. падрыхтаваў вялікі альбом археалагічных помнікаў. У пачатку 1890-х гг. Г.Х. Татур атрымаў дазвол мясцовых улад на пошук і збор царкоўнай даўніны на Віцебшчыне.
Адным з самых значных яго дасягненняў было стварэнне ў Мінску прыватнага музея па гісторыі матэрыяльнай культуры Беларусі, дзе захоўвалася вялікая калекцыя старажытных рэчаў і кніг. Сабраў унікальную бібліятэку агульнай колькасцю каля 6500 тамоў, якая ўключала калекцыі рукапіснай і старадрукаванай кнігі (у тым ліку «Біблію» Ф. Скарыны, Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 г., кнігі з нясвіжскай бібліятэкі Радзівілаў і інш.). Нягледзячы на адсутнасць адпаведнай навуковай і метадычнай падрыхтоўкі, Г.Х. Татур валодаў шырокімі ведамі аб археалагічных помніках Беларусі. Разнастайныя апісанні знаходак і іх візуальных прыкмет адлюстраваны ў яго гісторыка-краязнаўчых працах, якія і на сённяшні дзень прадстаўляюць цікавасць. Самыя значныя з іх – «Археологическое значение Минской губернии» (1878) і «Очерк археологических памятников на пространстве Минской губернии и ее археологическое значение» (1892). Частка навуковай спадчыны, што зараз захоўваецца ў Дзяржаўным гістарычным архіве Літвы, засталася ў рукапісах: «История Заславля», «История Станькова», «Исторический очерк местечка Турова, прежней столицы удельного Туровского княжества»; праект адкрыцця публічнай бібліятэкі ў Мінску і інш. У 1897 г. Г.Х. Татур пераклаў на беларускую мову верш Я. Чачота «Прадкі», аўтарам якога памылкова лічыў У. Сыракомлю.
Пасля смерці даследчыка яго зборы былі прададзены, многія вывезены за мяжу. Магчыма, частка калекцыі Г.Х. Татура знаходзіцца ў Музеі ўкраінскага мастацтва, створанага І. Свянціцкім.
