Браніслава Фамінічна Ніжынская прызнана адным з буйнейшых сусветных балетмайстраў. Яна ўнесла значны ўклад у развіццё харэаграфічнага мастацтва ХХ ст.

Нарадзілася Б. Ніжынская ў Мінску ў сям’і танцоўшчыка і балетмайстра. У 1902 г. разам з братам Вацлавам паступіла ў Санкт-Пецярбургскую тэатральную школу, дзе вучылася танцавальнаму майстэрству ў вядомага педагога Э. Чэкеці. Па сваіх здольнасцях Браніслава мала чым адрознівалася ад брата Вацлава – тыя ж тэмперамент, вынослівасць, амаль такі ж “лятучы” скачок. Але не хапала вытанчанасці і элегантнасці. Скончыўшы вучылішча, у 1908 г. Б. Ніжынская ўслед за Вацлавам была залічана ў балетную трупу Марыінскага тэатра. Яна заўсёды была ў цені свайго брата, якому амаль заўжды давалі прыма-партыі. Браніславе даводзілася танцаваць другарадныя і трэцярадныя. У 1909 г. брат і сястра па запрашэнні С. Дзягілева прынялі ўдзел у Парыжскіх паказах. Выступленні ў спектаклях “Рускіх сезонаў” за мяжой (1909–1913) прынеслі Браніславе поспех, хоць яе вядомасць не ішла ні ў якое параўнанне з фенаменальнай папулярнасцю Вацлава. У балетах выконвала партыі Матылька (“Карнавал” на музыку Р. Шумана), Вулічнай танцоўшчыцы (“Пятрушка” на музыку І. Стравінскага) і інш. Як танцоўшчыцы ёй былі падуладны самыя розныя жанры і стылі – ад традыцыйнай класікі да сучасных пластычных форм, ад драмы да вострай характэрнасці і гратэску. У 1911 г. пакінула Марыінскі тэатр. У 1915 г. у Санкт-Пецярбургу адбыўся яе балетмайстарскі дэбют – на канцэрце ў Пецярбургскім народным доме ўпершыню паказала свае работы. Гэта былі харэаграфічныя нумары “Асенняя песня” і “Лялька”, у якіх удзельнічала сама Б. Ніжынская і яе муж. У 1915–1921 гг. выступала і выкладала ў Кіеве. Тут узначаліла балетную трупу Кіеўскага тэатра оперы і балета. Стварыла балеты “Мефіста-вальс” і “Жалобны марш”.

У 1921–1924 гг. Б. Ніжынская была танцоўшчыцай, балетмайстрам і рэжысёрам трупы “Рускі балет Дзягілева”. Яна стала першай і адзінай жанчынай-балетмайстрам, паставіўшы некалькі балетаў, якія карысталіся поспехам. Сярод іх – “Байка пра Лісу...” (1922) і “Вяселейка” (1923) І. Стравінскага, “Лані” Ф. Пуленка і “Блакітны экспрэс” Д. Міё (1924) і інш. Браніслава Ніжынская працавала ў многіх оперных тэатрах і балетных трупах свету (Тэатр Калон у Буэнас-Айрэсе, Рускі балет у Монтэ-Карла, Венская опера, Руская опера ў Парыжы, трупа І. Рубінштэйн і інш.). З’явіліся яе балеты – “Эцюды” на музыку І. С. Баха (1925), “Балеро” (1928) і “Вальс” (1929) на музыку М. Равеля, “Накцюрн” на музыку А. Барадзіна (1928), “Іспанскае капрычыа” на музыку М. Рымскага-Корсакава (1931), “Варыяцыі” на музыку Л. Бетховена (1932) і інш. Слава таленавітага балетмайстра Б. Ніжынскай, жанчыны з нежаночай сілай волі расла. У 1932 г. адкрыла ў Парыжы ўласны Тэатр танца (пазней Рускі балет мадам Ніжынскай). Тут яна была поўнаўладнай гаспадыняй і магла эксперыментаваць, як хацела. Вынікам творчых пошукаў стаў балет “Гамлет” на музыку Ф. Ліста (1934), дзе сама выканала галоўную ролю.

У 1938 г. пакінула Еўропу і эмігрыравала ў ЗША. У гэтым жа годзе заснавала балетную школу ў Лос-Анджэлесе, з 1952 г. кіравала школай “Ballet Theatre” ў Нью-Ёрку. Яна стварыла больш за 70 балетаў, выхавала больш за 100 вучняў. Таксама з’яўляецца аўтарам кніг “Школа руху: тэорыя харэаграфіі” (1920), “Танцавальная спадчына” (выдадзена ў 1986 г.). У апошнія гады жыцця Б. Ніжынская працавала над мемуарамі “Ранние воспоминания” (выпушчаны ў 1999 г.). І сёння ў рэпертуар буйнейшых тэатраў уваходзяць балеты “Вяселейка”, “Лані” і “Блакітны экспрэс”, якія з’яўляюцца ўзорам авангарднага мастацтва 1920-х гг., класікай ХХ ст.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2015 г.