Гісторыя прыродаахоўнага статусу “Асвейскага” пачынаецца ў 1977 г., калі на тэрыторыі Верхнядзвінскага раёна Віцебскай вобласці быў створаны дзяржаўны паляўнічы заказнік рэспубліканскага значэння (пастанова Савета Міністраў БССР ад 13.06.1977 г. № 190). Мэтай заснавання стала зберажэнне месцаў масавага гнездавання вадаплаўных птушак і стварэнне для іх найлепшых умоў размнажэння. З 2000 г. ахоўная тэрыторыя стала рэспубліканскім ландшафтным заказнікам (пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 03.01.2000 г. № 4). “Асвейскі” таксама мае прыродаахоўныя статусы міжнароднага значэння: ён прызнаны ключавой арніталагічнай (1998) і рамсарскай (2002) тэрыторыямі.

Плошча заказніка складае больш за 30 тыс. га і ўключае азёры Асвейскае, Белае і Ліосна, а таксама частку Асвейскага балота з мінеральнымі астравамі. Тут працякаюць некалькі рэчак, маюцца ручаі і шматлікія меліярацыйныя каналы. Рэльеф мясцовасці ў выглядзе марэнных узвышшаў з раўніннымі паніжэннямі. Каля трэці тэрыторыі занята лесам з хвоі, елкі, бярозы, асіны. Флора сасудзістых раслін налічвае 483 віды, сярод якіх сустракаюцца і рэдкія – баранец звычайны, гарлачык малы, кізільнік чарнаплодны, марошка прысадзістая і інш. Фаўна наземных пазваночных вельмі разнастайная. Лясы багаты баравой дзічынай. Водзяцца лось, казуля, дзік, воўк, янотападобны сабака, тхор, куніца, выдра, сустракаецца барсук, бабёр, буры мядзведзь, еўрапейская рысь. Азёры насяляюць акунь, шчупак, сазан, лешч. Заказнік – месца масавага гнездавання мясцовых і канцэнтрацыі пралётных вадаплаўных і каляводных відаў птушак (усяго больш за 200 відаў). Адзначана вялікая колькасць гогаля, паганкі, лысухі, трапляюцца шыраканоска, шылахвостка, даўгадзюбы крахаль, дубальт, чапля-бугай. Праз Асвейскі прыродны комплекс праходзіць міграцыя паўночна-ўсходніх папуляцый гусі-гуменіцы, качкі-свіцьвы, шэрага жураўля і інш. Тут ажыццяўляецца кальцаванне птушак, вядуцца арніталагічныя даследаванні.

Заказнік з’яўляецца аб’ектам экалагічнага турызму. На яго тэрыторыі маюцца помнікі гісторыі і археалогіі, для наведвальнікаў распрацаваны турыстычныя маршруты. У вызначаныя тэрміны дазволена рыбалка і паляванне.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2023 г.