Амаль чатыры дзесяцігоддзі выступаў на беларускай сцэне Аляксандр Канстанцінавіч Ільінскі. Ён сыграў шмат розных роляў: галоўных і эпізадычных, драматычных і камедыйных. Кожная з іх – яркі ўзор акцёрскага майстэрства.

Нарадзіўся А. Ільінскі ў мястэчку Мір Навагрудскага павета Мінскай губерні (цяпер гарадскі пасёлак у Карэліцкім раёне Гродзенскай вобласці) у сям’і святара. Пасля пераезду бацькоў у Мінск вучыўся ў духоўным, потым у політэхнічным вучылішчы. З 1919 г. А. Ільінскі пачаў удзельнічаць у пастаноўках Першага таварыства беларускай драмы і камедыі (паводле іншых звестак – у драматычнай секцыі Беларускай вучнёўскай грамады); некаторы час працаваў у Мінскім тэатры рэвалюцыйнай сатыры, Беларускім дзяржаўным тэатры. Выступаў пад псеўданімам Лапаць-малодшы. Вобразы, створаныя ў пачатку акцёрскай дзейнасці, дапамаглі набыць сцэнічны вопыт, развіць мастацкі густ. З 1921 па 1926 г. А. Ільінскі вучыўся ў Беларускай драматычнай студыі ў Маскве. Сярод выкладчыкаў былі вядомыя рэжысёры В. Смышляеў, А. Гейрат, В. Громаў, І. Ноўскі. У Маскве ён атрымаў грунтоўныя веды ў галіне тэатральнага мастацтва, пазнаёміўся з ігрой выдатных майстроў сцэны: К. Станіслаўскага, І. Масквіна, В. Качалава, М. Тарханава і інш. Пасля заканчэння вучобы А. Ільінскі пачаў працаваць у Віцебску ў Другім беларускім дзяржаўным тэатры (БДТ-2, цяпер Беларускі дзяржаўны акадэмічны тэатр імя Я. Коласа). У час Вялікай Айчыннай вайны ўдзельнічаў у мерапрыемствах па ўмацаванні і абароне Віцебска, потым разам з тэатрам эвакуіраваўся на Урал, у 1943 г. пераехаў у Арэхава-Зуева. З 1941 па 1946 г. А. Ільінскі з’яўляўся мастацкім кіраўніком тэатра. Ён удзельнічаў у патрыятычных спектаклях, выступаў у шпіталях і перад байцамі, якія адпраўляліся на фронт. Голас акцёра можна было пачуць па партызанскім радыё, яго артыкулы часта змяшчаліся ў друку. Пасля вызвалення Беларусі А. Ільінскі вярнуўся ў Віцебск. Да апошніх дзён жыцця ён з’яўляўся вядучым майстрам сцэны БДТ-2.

Акцёр шырокага творчага дыяпазону, А. Ільінскі стварыў цэлую галерэю яркіх каларытных вобразаў. Ужо спачатку тэатральнай дзейнасці ён іграў розныя ролі: ад умоўна казачных (эльф Пэк – «Сон у летнюю ноч» У. Шэкспіра, Грабакоп – народная драма «Цар Максімілян») да бытавых персанажаў (Сысой – «Каля тэрасы» М. Грамыкі, Мацей Пузан – «На прадвесні» М. Ільінскага) і інш. Мастацтва артыста вызначалася глыбокай народнасцю, непаўторнай самабытнасцю, віртуознай тэхнікай. З дакладнай жыццёвай праўдзівасцю ствараў ён сцэнічныя вобразы простых людзей: дзеда Талаша («У пушчах Палесся» Я. Коласа), Нупрэя («Алазанская даліна» К. Губарэвіча і І. Дорскага), Баруты («Людзі і д’яблы» К. Крапівы), дзеда Піліпа («Выгнанне блудніцы» І. Шамякіна). Карыстаючыся сатырычнымі прыёмамі, увасобіў вясковага дзяка Бацяноўскага («Навальніца будзе» А. Звонака паводле трылогіі Я. Коласа «На ростанях»), махінатара і ашуканца Моцкіна («Выбачайце, калі ласка!» А. Макаёнка), азлобленага лесніка Харкевіча («Пагібель воўка» Э. Самуйлёнка), дагмата і бюракрата Гукана («Сэрца на далоні» паводле І. Шамякіна») і інш. Больш за 20 гадоў А. Ільінскі іграў Несцерку ў аднайменнай п’есе В. Вольскага (Дзяржаўная прэмія СССР, 1946). Тэмпераментна, з акрэсленай сацыяльнай афарбоўкай і непаўторным каларытам выконваў акцёр ролі з класічнага рэпертуару. Яго Хлестакоў («Рэвізор» М. Гогаля), Швандзя («Любоў Яравая» К. Транёва), Барон, Прохар Храпаў, Печанегаў, («На дне», «Васа Жалязнова», «Ворагі» М. Горкага), Палоній і Першы далакоп, Блазан («Гамлет», «Кароль Лір» У. Шэкспіра), Тэўе («Тэўе-малочнік» паводле Шолам-Алейхема) і многія іншыя ўпрыгожвалі віцебскую сцэну. Усе ролі А. Ільінскага былі напоўнены творчай імправізацыяй, гратэскавыя прыёмы спалучаліся ў іх з тонкім аналізам і псіхалагічнай глыбінёй. У БДТ-2 А. Ільінскі паставіў таксама спектаклі «Віцмундзір» П. Каратыгіна і «Бяда ад пяшчотнага сэрца» У. Салагуба (1948), «Домік на ўскраіне» А. Арбузава (1955, з А. Скібнеўскім).

Творчасць А. Ільінскага – унікальная, своеасаблівая з’ява ў беларускім мастацтве. Надзелены ад прыроды вялікім талентам, акцёр цалкам аддаваў сябе любімай справе, і гэта дапамагло дасягнуць вышынь у тэатральнай дзейнасці, атрымаць ганаровыя званні народнага артыста БССР (1938), народнага артыста СССР (1953). Ён быў узнагароджаны ордэнамі Леніна, «Знак Пашаны», двума ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга, медалём «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941–1945 гг.». У 1966 г. пра А. Ільінскага зняты дакументальны фільм «Жыццё на сцэне». Адна з вуліц Віцебска названа імем акцёра. На доме, дзе ён жыў, устаноўлена мемарыяльная дошка. У экспазіцыі Карэліцкага раённага музея змешчаны фотаздымкі А. Ільінскага.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2023 г.