У 1886 г. у Санкт-Пецярбургу нарадзіўся адзін з заснавальнікаў жанраў масавай песні, хору, раманса ў беларускай музыцы Аляксей Яўлампавіч Туранкоў. Ён быў малодшым з дзевяці дзяцей і пасля раптоўнай смерці бацькі выхоўваўся ў сіроцкім прытулку. У 1895 г. хлопчыка перавялі ў школу для салдацкіх дзяцей пры адным з армейскіх палкоў. Тут ён авалодаў музычнай граматай, ігрой на скрыпцы, упершыню паспрабаваў пісаць невялікія музычныя творы. Падчас навучання Аляксей спяваў у царкоўным хоры і ў 1901 г. прадоўжыў адукацыю на трохгадовых харавых курсах пры Імператарскай Прыдворнай пеўчай капэле, дзе выкладчыкамі працавалі вядомыя рускія кампазітары А. Лядаў і М. Сакалоў – вучні М.А. Рымскага-Корсакава. Адначасова юнак наведваў школу прапаршчыкаў і рыхтаваўся да ваеннай службы.

Пасля заканчэння школы Аляксей Туранкоў 5 гадоў служыў у царскай арміі, аддаючы ўвесь вольны час творчасці. З 1910 г. пачалася выкладчыцкая дзейнасць маладога кампазітара: трэба было зарабляць на жыццё і лячыць хворую маці. У 1911 г. ён паступіў у Пецярбургскую кансерваторыю, аднак па прычыне цяжкага матэрыяльнага становішча быў вымушаны спыніць заняткі і паступіць на працу ў сімфанічны аркестр. У гэты час аркестрам дырыжыраваў выдатны рускі кампазітар, дырэктар Пецярбургскай кансерваторыі А. Глазуноў. Ён звярнуў увагу на маладога таленавітага музыканта, азнаёміўся з яго творамі і дапамог яму паступіць на кампазітарскае аддзяленне кансерваторыі з правам бясплатнага навучання. Аляксей Туранкоў працягваў навучанне ў А. Лядава і М. Сакалова, аднак скончыць кансерваторыю яму ўсё ж не ўдалося: пачалася Першая сусветная вайна, і кампазітар быў прызваны ў армію.

У пачатку свайго творчага шляху Аляксей Туранкоў аддаваў перавагу напісанню вакальна-харавых твораў: песням, рамансам, хорам. Да нашага часу дайшлі рамансы «Тебя я видела во сне» (на словы Вялікага Князя Канстанціна Раманава), «Метелица» (аўтар тэксту А. Шырае(я?)вец). Адкрыліся і невядомыя старонкі царкоўнай харавой музыкі Аляксея Туранкова: у дарэвалюцыйны перыяд ім было створана больш за 45 літургічных твораў, якія прынеслі яму міжнароднае прызнанне. Сярод лепшых «Херубікон», два еўхарыстычныя каноны, псалом «Хвалі, душа мая, Госпада», песнь «Вялічыць душа мая Госпада», гімн «Днесь Хрыстос у Віфлееме» і інш.

Пасля дэмабілізацыі ў 1918 г. Аляксей Туранкоў жыў у Гомелі, працаваў скрыпачом гарадскога сімфанічнага аркестра, прымаў актыўны ўдзел у канцэртнай дзейнасці вакальнага квінтэта Прафсаюза работнікаў мастацтва, выкладаў гармонію і тэорыю музыкі ў Гомельскай народнай кансерваторыі, узначальваў музычную секцыю губернскага аддзела народнай адукацыі, кіраваў самадзейнымі харавымі калектывамі, шмат сіл і часу аддаваў творчасці.

У гэты час пашырыўся жанравы дыяпазон яго сачыненняў, сваё месца побач з сольнымі рамансамі і песнямі займаюць харавыя масавыя песні: «Песня кожевников» (на словы І. Бродскага), «Рабочий дворец» (на словы А. Паморскага), «Песня кузницы» (на словы М. Рыбацкага). З пачатку 1920-х гг. грамзапісы песень А.Я. Туранкова вялікімі тыражамі выходзілі ў Маскве.

Шмат часу кампазітар працаваў над стварэннем зборнікаў беларускіх народных песень, з’явіліся яго першыя творы для народных інструментаў. Апрацоўваючы беларускія народныя песні, Аляксей Туранкоў беражліва ставіўся да народнай меладычнай мовы і ўносіў мінімальныя змены ў напевы.

У 1934 г. кампазітар пераехаў у Мінск. Некаторы час працаваў артыстам аркестра радыёкамітэта, а потым прысвяціў сябе творчай дзейнасці. У канцы 1930-х гг. А. Туранковым была напісана адна з першых беларускіх опер «Кветка шчасця» (пастаўлена на сцэне Першага беларускага дзяржаўнага тэатра ў красавіку 1939 г.). Опера, напісаная пад непасрэдным уражаннем ад пастаноўкі драмы М. Чарота «На Купалле», вылучалася асаблівым каларытам музыкі, заснаванай амаль выключна на народным матэрыяле, мела вялікі поспех падчас Дэкады беларускага мастацтва ў Маскве ў 1940 г.

Аляксей Туранкоў – аўтар оперы «Яснае світанне» (пастаўлена ў 1958, у новай музычнай рэдакцыі Г. Вагнера – у 1963 г.), балета для дзяцей «Лясная казка» (напісаны ў 1952 г. твор так і не набыў сцэнічнага ўвасаблення). Пісаў кампазітар музыку і для драматычных спектакляў: «Гута» Р. Кобеца і «Ярасць» Я. Яноўскага (1930), «Камяні на дарозе» Я. Рамановіча (1931), «Лён» Е. Міровіча (1932), «Партызаны» К. Крапівы (1938), «У стэпах Украіны» А. Карнейчука (1941), «Пінская шляхта» В. Дуніна-Марцінкевіча (1954), «Людзі і д'яблы» К. Крапівы (1958), «Мачаха» А. Бальзака (1938) і «Атэла» У. Шэкспіра (1947). Тэатральнай музыцы А. Туранкова ўласцівыя паэтычнасць, лірызм, сувязь з рознымі жанрамі нацыянальнага музычнага фальклору.

Музыка А.Я. Туранкова захавала жыццёвую сілу і сёння нагадвае пра сябе «Накцюрнам», «Беларускай мелодыяй», песняй з оперы «Кветка шчасця», жартоўнай вакальнай замалёўкай на верш М. Багдановіча «Нявесела камару». Бадай, самым папулярным творам аказаўся яго «Раманс» – прыгожая мінорная мелодыя, пранізліва «распетая» інструментальным трыа: скрыпкай, кларнетам і фартэпіяна. Музыканты розных пакаленняў, зачараваныя гэтым шчымлівым хараством, часта запісвалі «Раманс» на радыё, і твор стаў класічным узорам беларускага эфірнага рэпертуару.

У творчай спадчыне кампазітара прысутнічаюць таксама сімфанічныя і эстрадныя творы, камерна-інструментальныя п'есы і рамансы, песні для дзяцей. Музыка А.Я. Туранкова – сапраўдная скарбонка прыгожых, прасякнутых беларускай інтанацыяй мелодый.

У жыцці кампазітара быў трагічны перыяд: у час Вялікай Айчыннай вайны ён не паспеў эвакуіравацца і застаўся ў Мінску. У ліпені 1944 г. яго арыштавалі. Дзесяць гадоў Аляксей Яўлампавіч правёў у г. Марыінску (цяпер Кемераўская вобласць Расійскай Федэрацыі). У 1955 г. ён вярнуўся ў Мінск і прадоўжыў сваю працу. У кастрычніку 1959 г. заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі быў рэабілітаваны судовай калегіяй па крымінальных справах Вярхоўнага суда БССР.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2012 г.