З вывучэннем гісторыі, мовы, літаратуры і культуры арабскіх краін і народаў цесна звязана імя Антона Восіпавіча Мухлінскага, таленавітага вучонага, пачынальніка навуковай арабістыкі ў Расіі і Беларусі.
Нарадзіўся ён у маёнтку Саснова пад Навагрудкам у сям’і збяднелага шляхціца. Пачатковую адукацыю атрымаў у Маладзечне, вучыўся ў Віленскім універсітэце. А. Мухлінскі цікавіўся вусна-паэтычнай творчасцю беларускага народа, запісваў фальклорныя творы. У час вучобы юнак захапіўся загадкавым Усходам, арабскім светам. Спачатку гэта было на ўзроўні знаёмства з папулярнай літаратурай і адбывалася ў межах аматарства. Аднак прыцягненне невядомага, таямнічага стала настолькі моцным, што яму захацелася набыць адпаведную тэарэтычную падрыхтоўку.
Для ажыццяўлення гэтай мары ў 1828 г. А. Мухлінскі прыехаў у Пецярбург, паступіў на аддзяленне ўсходніх моў Пецярбургскага універсітэта. Вучобу ва універсітэце сумяшчаў з заняткамі ва Усходнім інстытуце, што працаваў пры Азіяцкім дэпартаменце Калегіума замежных спраў. Займаўся старанна, хутка авалодаў арабскімі мовамі. У 1832 г. ён быў накіраваны Міністэрствам асветы на 3 гады ў краіны Блізкага Усходу для ўдасканальвання ведаў. Дзякуючы стажыроўцы за мяжой А. Мухлінскі авалодаў арабскай, персідскай, турэцкай, старажытнаяўрэйскай, новагрэчаскай мовамі, а таксама санскрытам. Пазнаёміўся з ладам жыцця арабскіх краін, іх багатай гісторыяй. Наведаў Турцыю, Блізкі Усход, Егіпет. Сустракаўся з лепшымі прадстаўнікамі мясцовай інтэлігенцыі: турэцкім пісьменнікам Хаджы Айні, арабскім паэтам Абула Філіпасам. Наладжваў кантакты з вядомымі вучонымі, цікавіўся рукапіснымі помнікамі, працаваў ў буйных сховішчах.
Вынікам падарожжа А. Мухлінскага стала кніга “О Танесской земле в Нижнем Египте” – нарыс біблейскай і хрысціянскай гісторыі, якая ўбачыла свет у Пецярбургу ў 1858 г. Акрамя таго, ён пакінуў пасля сябе 10 тамоў рукапісаў – запісак за час падарожжа па Усходу ў 1832–1835 гг.
Самым галоўным вынікам знаходжання на Блізкім Усходзе стала адкрыццё адзінага вядомага па сённяшні дзень рукапісу арабскага географа і гісторыка Якубі (? – 897 г.) па Егіпту і Арабскаму халіфату. Прывёз з сабой таксама некалькі рукапісаў, у тым ліку твор арабскага географа Ахмеда Эль-Каціба, выдадзены ў 1860 і 1861 гг. У Егіпце А. Мухлінскі набыў і пахавальную стэлу, датаваную 846 г. У 1839 г. А. Мухлінскі стаў прафесарам асманскай філасофіі Пецярбургскага універсітэта. Дзякуючы намаганням вучонага ў 1855 г. адбылося адкрыццё факультэта ўсходніх моў, дэканам якога ён быў прызначаны ў 1859 г. А. Мухлінскі актыўна супрацоўнічаў з В. Сянкоўскім, які выдаваў “Бібліятэку для чытання”. Для гэтага выдання ён напісаў шэраг артыкулаў, прысвечаных навуковай арабістыцы. Плённа супрацоўнічаў і з “Энцыклапедычным лексіконам” Плюшара, асобнымі польскімі часопісамі.
Былі напісаны і больш грунтоўныя працы: “Выбар турэцкіх артыкулаў для пачатковага перакладу з граматычным разглядам” (1858), “Слоўнік выразаў, якія прыйшлі… у нашу мову з усходніх моў…” (1858), “Асманская хрэстаматыя для універсітэцкага выкладання” (1858–1859). З яго “Даследавання пра паходжанне і стан літоўскіх татар” (1857) пачалося вывучэнне беларускіх тэкстаў, напісаных арабскім пісьмом.
Яшчэ адно падарожжа А. Мухлінскі ажыццявіў у 1868 г. Вучоны наведаў Палесціну ўжо як даследчык, добра вядомы ў арабскім свеце. У якасці ганаровага госця ён прымаў удзел у адкрыцці Суэцкага канала (1869).
А. Мухлінскі пакінуў адметны след у гісторыі, этнаграфіі, мовазнаўстве Беларусі і Расіі XIX ст. Яго працы і сёння маюць навуковае і практычнае значэнне. Матэрыялы выкарыстоўваюцца вучонымі ў даследаваннях па гісторыі беларускіх татар.
Матэрыял падрыхтаваны ў 2008 г.