Кароткая даведка:
калекцыянер, бібліяфіл, уладальнік багацейшай у Еўропе бібліятэкі па гісторыі Айчыннай вайны 1812 г., частка кнігазбору якой захоўваецца ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі
4063 сімвалы
Даведка
Нястомным калекцыянерам, выдатным бібліяфілам, мецэнатам еўрапейскага ўзроўню быў буйны землеўладальнік XIX – пачатку XX ст. з Барысава Іван Хрысанфавіч Каладзееў. У беларускай правінцыі ён сабраў унікальную калекцыю матэрыялаў аб Айчыннай вайне 1812 г., якая атрымала ў свой час шырокую вядомасць не толькі ў Расіі, але і далёка за яе межамі.
І. Каладзееў нарадзіўся ў сям’і генерал-лейтэнанта Х.І. Каладзеева, які ў 1865 г. быў прызначаны часовым ваенным начальнікам Барысаўскага павета і перад выхадам у адстаўку атрымаў у падарунак ад імператара 7 тысяч дзесяцін зямлі ў гэтым павеце, якія сталі спадчынай яго сына. У 1880-х гг. І.Х. Каладзееў бліскуча закончыў прэстыжную акадэмію германскага горада Праскаў. Яго кіпучая энергія, выдатная адукацыя і матэрыяльныя магчымасці аказалі значны ўплыў на эканамічнае развіццё г. Барысава. Ён быў сузаснавальнікам і акцыянерам прамысловых прадпрыемстваў горада. З яго імем звязана з’яўленне ў Новабарысаве цагляных двухпавярховых будынкаў і першай тэлефоннай станцыі. Ён стаяў на чале даследчых работ у раёне Бярэзінскай воднай сістэмы, выконваў абавязкі міравога суддзі ў Барысаўскім павеце.
Аднак знакамітасць І. Каладзееву прынесла не яго гаспадарчая, даследчая і грамадская дзейнасць. Адзіным захапленнем, на якое ён ніколі не шкадаваў грошай, было калекцыяніраванне кніг, перыядычных выданняў, а таксама выяўленчых і дакументальных першакрыніц, звязаных з эпохай напалеонаўскіх войн. Збіраць калекцыю І. Каладзееў пачаў у юнацтве і ў выніку 30-гадовых пошукаў у Расіі і за яе межамі сабраў значную бібліятэку, якая складалася амаль з 15 тысяч тамоў на 11 еўрапейскіх мовах. Уся бібліятэка падзялялася на два раздзелы – рускі і замежны. Першы раздзел уключаў усё, што на момант збірання было выдадзена на рускай мове пра 1812 г., а гэта без уліку газет, часопісаў, лісткоў і брашур каля двух тысяч назваў. Замежны раздзел падзяляўся на шэраг падраздзелаў: французскі, нямецкі, англійскі і інш. Тут былі і багата ілюстраваныя матэрыялы пра гісторыю палкоў напалеонаўскай арміі і шматлікія ўспаміны ўдзельнікаў рускага паходу, рарытэтныя выданні, калекцыі карт і армейскіх загадаў, партрэты, сцэны паходнага жыцця, эпізоды баёў, створаныя гравёрамі і літографамі з розных краін Еўропы.
Укладаннем збору займаўся спецыяльна наняты бібліятэкар. Сам І. Каладзееў аналізаваў успаміны і мемуары ўдзельнікаў кампаніі, удакладніў месца пераправы і гібелі напалеонаўскіх войск праз Беразіну, дзе знайшоў рэшткі мастоў напалеонаўскай пераправы. На ўласныя сродкі ён паставіў у раёне Барысава два помнікі ў гонар рускіх воінаў. Менавіта на ўрачыстым адкрыцці гэтых помнікаў, на якое прыехалі прадстаўнікі расійскай грамадскасці, карэспандэнты розных выданняў, імя збіральніка калекцыі і атрымала вядомасць. Па значнасці калекцыю І. Каладзеева параўноўвалі з калекцыяй прынца Ралана Банапарта ў Бруселі, у якой захоўваліся акрамя рукапісных матэрыялаў і бібліятэчнага збору і асабістыя рэчы Напалеона.
Сваю калекцыю І. Каладзееў вырашыў ахвяраваць Музею 1812 г., які планавалі стварыць у Маскве ў 1912 г. Але з-за фінансавых праблем адкрыццё музея не адбылося. І толькі перад самай смерцю калекцыянер перадаў 11 000 тамоў бібліятэкі асобнаму камітэту музея, а ў 1915 г., калі фронт Першай сусветнай вайны наблізіўся да Барысава, удава калекцыянера перадала рэшткі калекцыі – рукапісы і выяўленчыя матэрыялы, даведачную літаратуру і асабісты архіў – у дар Дзяржаўнаму гістарычнаму музею ў Маскве. У 1920-я гг. збор кніг І. Каладзеева разышоўся па розных бібліятэках Масквы, частка іх трапіла ў Дзяржаўную бібліятэку БССР. Сёння распрацоўваецца праект стварэння электроннай бібліятэкі калекцыі і віртуальнага музея І. Каладзеева.
Сучаснікі высока ацанілі дзейнасць І. Каладзеева. У юбілейным 1912 г. Мікалай II дараваў яму прыдворны чын камергера найвышэйшага двара. Іван Хрысанфавіч меў таксама чын статскага саветніка і званне ганаровага члена Віцебскай вучонай архіўнай камісіі, з’яўляўся членам-заснавальнікам Рускага ваенна-гістарычнага таварыства.