Дзмітрый Міхайлавіч Струкаў – таленавіты майстар ХІХ ст., дзякуючы малюнкам якога, нашы сучаснікі могуць даведацца пра аблічча беларускіх святынь і рэліквій, многія з якіх, на жаль, не ацалелі да нашых дзён.

Нарадзіўся мастак ў Маскве ў сям’і краўца. З ранняга дзяцінства меў выдатныя здольнасці да малявання. У дванаццацігадовым узросце паступіў у вядомую тады школу малявання, створаную графам С.Р. Строганавым (цяпер Маскоўская дзяржаўная мастацка-прамысловая акадэмія імя С.Р. Строганава). У чацвёртым класе школы быў запрошаны ў Люберцы (цяпяр горад у Маскоўскай вобласці) для напісання абразоў для іканастаса вясковай царквы. Цікаўнасць да помнікаў праваслаўнага мастацтва прывяла да складання «Путеводителя к московской святыне» (1849), у якім малады мастак сабраў і сістэматызаваў дэталёвыя звесткі аб маскоўскіх праваслаўных храмах і іх цудатворных абразах. У 1849 г. пры яго дапамозе ў Троіца-Сергеевай Лаўры ў Загорску (цяпер г. Сергееў Пасад Маскоўскай вобласці) было адчынена вучылішча малявання, якое ў далейшым стала вядомай школай іканапісу.

Пасля заканчэння навучання Д.М. Струкаў у 1853 г. атрымаў званне мастака па партрэтнаму акварэльнаму жывапісу. Ён шмат вандраваў па Расіі, рабіў замалёўкі храмаў і манастыроў Ніжняга Ноўгарада, Уладзіміра, Мурама, быў на Каўказе, у Крыме. Працаваў у Зброевай палаце Крамля, дзе займаўся капіраваннем, рэстаўрацыяй і разборкай музейных помнікаў. У 1858–1863 гг. мастак выдаваў часопіс «Школа рисования», у якім змяшчаў малюнкі помнікаў дойлідства з кароткімі артыкуламі аб старажытнарускім мастацтве. Займаўся Дзмітрый Міхайлавіч таксама і выкладчыцкай дзейнасцю: чытаў лекцыі ў розных навучальных установах і нават стаў аўтарам адмысловага метаду навучання, які дазваляў навучыць маляваць любога чалавека (у якасці эксперымента майстар навучыў маляваць каля 200 салдат Пярнаўскага палка). За гэта вынаходніцтва мастак быў удастоены сярэбранага медаля на Усерасійскай выставе ў Маскве і абраны членам Французскай акадэміі прыгожых мастацтваў.

У 1864 г. Д.М. Струкаў па запрашэнні Імператарскага Рускага археалагічнага таварыства прымаў удзел у мастацкай экспедыцыі, асноўнай задачай якой быў пошук старажытнарускіх помнікаў у так званым Паўночна-Заходнім краі Расійскай Імперыі. У ходзе вандроўкі мастак наведаў Магілёў, Маладзечна, Мінск, Нясвіж, Полацк, Рагачоў і іншыя населеныя месцы, дзе акварэллю і тушшу зрабіў замалёўкі знойдзеных помнікаў архітэктуры і іх фрагментаў, твораў выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, эпіграфікі, краявідаў гарадоў. Сярод малюнкаў – выявы крыжа Ефрасінні Полацкай, Слуцкай брамы (Нясвіж), Куцеінскага Богаяўленскага манастыра (Орша), царквы Пятра і Паўла (Мінск) і інш. Усяго да выдання мастаком было падрыхтавана 199 малюнкаў, якія ў 1875 г. дэманстраваліся ў Віленскім універсітэце. Пры жыцці мастака калекцыя яго малюнкаў так і не была надрукавана. І толькі ў 2011 г. выдавецтва “Беларуская энцыклапедыя” выпусціла яе невялікім тыражом пад назвай “Д. Струков. Альбом рисунков 1864–1867”. Кніга стала сапраўдным мастацкім летапісам гісторыка-культурнай спадчыны Беларусі. На яе старонках размясціліся не толькі выявы помнікаў гісторыі, мастацтва і архітэктуры, але і цікавыя літаратурныя апісанні мясцін, якія наведваў мастак.

Зараз малюнкі майстра захоўваюцца ў аддзеле рукапісаў Бібліятэкі Вільнюскага ўніверсітэта, Нацыянальным гістарычным музеі Расіі (Масква), Інстытуце гісторыі матэрыяльнай культуры Расійскай акадэміі навук (Санкт-Пецярбург). Нягледзячы на тое, што творчасць Д.М. Струкава была звязана пераважна з помнікамі старажытнасці Расіі, імя майстра ўвайшло ў гісторыю мастацтва і нашай краіны.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2017 г.