Дата нараджэння:
1757 Слаўгарадскі раён, Магілёўская вобласць
Дата смерці:
11.03.1831
Кароткая даведка:
беларускі і расійскі кампазітар, аўтар опер, кантат, паланэзаў, рамансаў, музыкі для трагедый
Варыянты імя:
Казлоўскі Юзаф Антонавіч; Казлоўскі Язэп Антонавіч
Імёны на іншых мовах:
Козловский Иосиф Антонович (руская); Козловский Осип Антонович (руская); Козловский Юзеф Антонович (руская);
5661 сімвал
Даведка
Імя Восіпа Антонавіча Казлоўскага заслужана карыстаецца сусветнай вядомасцю. Ён сваёй творчай дзейнасцю яднаў тры краіны – Расію, Беларусь і Польшчу. Сучаснік Моцарта, Гайдна, Бетховена, Шуберта, Шапэна, Шумана, Агінскага, Орды, Фаміна і Бартнянскага, В. Казлоўскі садзейнічаў распаўсюджванню славянскай музыкі ў Еўропе.
Нарадзіўся будучы кампазітар на хутары Казлоўскі, што знаходіўся каля Прапойска (цяпер Слаўгарад Магілёўскай вобласці) у сям'і беларускіх дваран. Музычныя здольнасці хлопчыка праявіліся вельмі рана і былі заўважаны родным дзядзькам В. Трутоўскім, збіральнікам народных песень, вядомым гусляром і спеваком пры двары расійскай імператрыцы Кацярыны ІІ. Ён адвёз пляменніка ў Варшаву і аддаў вучыцца ў капэлу пры касцёле святога Яна, дзе В. Казлоўскі атрымаў веды па тэорыі музыкі, навучыўся іграць на скрыпцы і аргане, займаўся вакалам. Ужо пасля заканчэння вучобы ён стаў вядомым у музычным асяроддзі Варшавы. Маладым таленавітым юнаком зацікавіўся трокскі ваявода А. Агінскі. Магнат запрасіў шаснаццацігадовага юнака выкладаць музыку сваім дзецям – дачцэ Юзэфе і сыну Міхалу Клеафасу (у будучым славуты кампазітар і палітычны дзеяч). Разам з выхаванцамі В. Казлоўскі часта наведваў слонімскую рэзідэнцыю вялікага гетмана літоўскага М. К. Агінскага, музычны тэатр якога зрабіў гыбокае ўражанне на маладога музыканта. На яго сцэне ішлі лепшыя оперы, выконваліся камерна-вакальныя і інструментальныя творы заходнееўрапейскіх кампазітараў, праходзілі канцэрты слонімскай капэлы, гучалі песні самаго гаспадара рэзідэнцыі.
У пачатку 1780-х гг. В. Казлоўскі пазнаёміўся з Р. Пацёмкіным, які валодаў Крычаўскай воласцю. На адным з канцэртаў князь пачуў майстэрскае выкананне маладога музыканта і запрасіў яго ў Санкт-Пецярбург, дзе пачынаючы кампазітар зрабіў не толькі бліскучую музычную кар'еру, але і вайсковую. У 1786 г., пасля падарожжа па Расіі, В. Казлоўскі быў прызваны ў армію. Ён служыў ад'ютантам князя Ю. Далгарукага, удзельнічаў у руска-турэцкай вайне (1787–1791). Пры падтрымцы Р. Пацёмкіна (на той час галоўнакамандуючага рускімі войскамі) хутка прасоўваўся па службе і атрымліваў адно за адным афіцэрскія званні. У 1791 г. В. Казлоўскі, уражаны адвагай і гераізмам рускіх салдат пры штурме крэпасці Ізмаіл, напісаў славуты паланэз «Гром победы раздавайся» (словы Г. Дзяржавіна), які ўпершыню прагучаў 28 красавіка ў Таўрычаскім палацы ў Санкт-Пецярбургу ў прысутнасці 3 тыс. прыдворных на чале з імператрыцай. Сталічная публіка была ўражана ўрачыстай, бліскучай, поўнай святочнага трыумфу музыкай. Паланэз вылучаўся эмацыянальнасцю, маштабнасцю музычнага гучання. У хуткім часе гэты патрыятычны твор атрымаў неафіцыйны статус гімна Расійскай Імперыі, і імя яго аўтара стала вядомым усёй дзяржаве. Пасля смерці Р. Пацёмкіна ў кастрычніку 1791 г. апекуном кампазітара стаў вялікі аматар мастацтваў граф Л. Нарышкін, дом якога лічыўся адным з буйных цэнтраў культурнага жыцця расійскай сталіцы. Там збіраліся вядомыя паэты, пісьменнікі, мастакі, музыканты, у тым ліку замежныя. У іх асяроддзі В. Казлоўскаму належала цэнтральнае месца. У гэты час ён пастаянна займаўся музычным афармленнем афіцыйных урачыстасцей і свят пры дварах высокіх саноўнікаў, быў уведзены ў кола людзей, набліжаных да царскай сям'і. Кампазітар карыстаўся асаблівай павагай вялікай княгіні Лізаветы Аляксееўны, якая вылучалася музычнымі здольнасцямі, добра спявала і іграла на арфе. У 1795 г. па заказе графа Б. Шарамецева В. Казлоўскі напісаў оперу «Взятие Ізмаила».
У 1796 г. кампазітар пакінуў вайсковую службу і цалкам прысвяціў сябе творчасці. Другая палавіна 1790-х гг. – час выхаду з друку многіх арыгінальных яго твораў (паланэзаў, менуэтаў, песень). Восіп Казлоўскі стаў адным з пачынальнікаў рускага раманса (30 найбольш каштоўных з іх, напісаных на тэксты рускіх паэтаў, увайшлі ў зборнік «Российские песни»). Спадчына кампазітара прадстаўлена таксама шматлікімі камерна-вакальнымі, інструментальнымі, харавымі і сімфанічнымі творамі. У 1798 г. у сувязі са смерцю апошняга караля Рэчы Паспалітай С.А. Панятоўскага В. Казлоўскі напісаў знакаміты «Реквием», мастацкія вартасці якога былі адразу прызнаны музычнай грамадскасцю. Творы кампазітара хутка набывалі шырокую папулярнасць. Яны выдаваліся вялікімі тыражамі, нярэдка перапісваліся ад рукі, пастаянна выконваліся на шматлікіх канцэртах і ўрачыстасцях.
У 1799 г. В. Казлоўскага павысілі па службе і прызначыли інспектарам музыкі ў Дырэкцыі імператарскіх тэатраў у Санкт-Пецярбургу. У 1803 г. ён атрымаў больш высокую пасаду – стаў дырэктарам. З 1799 па 1810 г. выконваў абавязкі выкладчыка і загадчыка імператарскай музычнай бібліятэкі, якую стварыў па загадзе імператрыцы. У 1815 г. В. Казлоўскі стаў ганаровым членам Санкт-Пецярбургскага філарманічнага таварыства. Разнастайныя службовыя справы адбіралі шмат часу, аднак кампазітар не спыняў творчай дзейнасці. У гэты час ён пісаў музыку для тэатральных пастановак і афіцыйных урачыстасцей, займаўся выдавецкай дзейнасцю (рыхтаваў да друку творы свайго былога вучня М.К. Агінскага).
У 1819 г. В. Казлоўскі цяжка захварэў і пакінуў Санкт-Пецярбург. Ён вярнуўся ў Прапойск, дзе кіраваў хорам і аркестрам графа П. Мурамцава. Наведваў кампазітар і іншыя беларускія мясціны: пабываў у Залессі (маёнтак Агінскіх), дзе ў 1821 г. напісаў музыку да меладрамы «Жнеи, или Дожинки в Залесье» (словы В. Лубенскага); гасцяваў у вядомага мецэната Л. Ракіцкага ў Гарадзішчы пад Мінскам. Там удзельнічаў у хатніх канцэртах і даваў урокі скрыпічнай ігры будучаму кампазітару К. Ельскаму. У канцы жыцця В. Казлоўскі зноў прыехаў у Санкт-Пецярбург, дзе і памёр 11 сакавіка 1831 г.