На месцы, дзе сёння стаіць Жыровіцкі манастыр, у глыбокай старажытнасці шумела пушча, у якой размяшчаліся невялікія пасяленні і сядзіба дзяржаўнага дзеяча Вялікага княства Літоўскага Аляксандра Солтана. Царкоўнае паданне распавядае, што менавіта тут, у 1470 г. (у некаторых крыніцах на пачатку XVI ст.) адбылося незвычайнае здарэнне. Паводле яго, у пушчы, непадалёку ад сядзібы, з’явіўся на грушы абразок Маці Божай. Пан Солтан, чалавек веруючы, пабудаваў на гэтым месцы драўляную царкву, а праз паўтара стагоддзя, у 1613 г., новы ўладальнік сядзібы, кашталян смаленскі Ян Мялешка, узвёў тут мураваны касцёл і запрасіў у яго базыльянаў.

Ля іконы адбываліся цуды – вылечваліся цяжкахворыя, у сляпых адкрываліся вочы. Паступова абраз Божай Маці Жыровіцкай стаў самай вядомай цудатворнай іконай Вялікага княства Літоўскага, а манастыр базыльянаў, які ўтварыўся тут, – адным з уплывовых і прызнаных цэнтраў уніяцтва. Там адбываліся з’езды (кангрэгарацыі), існавала школа для свецкіх асоб, цудоўная бібліятэка, якая пачала збірацца з канца XV ст., у XVIII ст. тут гучаў першы на Беларусі арган.

У Жыровічы на пакланенне цудатворнай іконе прыязджалі амаль усе каралі Рэчы Паспалітай. Супернічаць па знатнасці і вядомасці з Жыровіцкім мог у канцы XVII ст. толькі Чэнстахоўскі каталіцкі манастыр. Адзін за адным тут узнікалі храмы – самы галоўны і пышны з іх – Успенскі сабор, пабудаваны ў 1650 г. у стылі барока. У ім знаходзіцца бясцэнны рарытэт манастыра – ікона Божай маці Жыровіцкай. Да сярэдзіны ХІХ ст. гэтыя сцены захоўвалі яшчэ адну рэліквію – Жыровіцкае Евангелле – беларускую рукапісную кнігу XV ст., вядомую яшчэ як Евангелле Сапегі. У ансамбль Жыровіцкага манастыра базыльянаў уваходзілі Богаяўленская царква (пабудавана ў 1769 г.) і Крыжаўздвіжанская (той жа год пабудовы), унутры якой змешчаны своеасаблівы храм – кальварыя, які імітуе паломніцтва Хрыста ў Ерусалім. На тэрыторыі манастыра размясціліся таксама жылыя памяшканні, гаспадарчыя пабудовы і будынак семінарыі, якая здолела перажыць часы ганенняў. Сёння тут працуе Мінская духоўная семінарыя імя Трох Свяціцеляў, Мінская духоўная акадэмія імя Свяціцеля Кірылы Тураўскага і Рэгенцкая школа Беларускай Праваслаўнай Царквы.

Ужо паўтысячы гадоў пад апекай Маці Божай існуе Жыровіцкі манастыр. Ён не памятае гераічных ваенных падзей, не вытрымліваў варожых асад. Заснаваны беларусамі, ён збіраў вернікаў і паломнікаў розных нацыянальнасцей. Манахі манастыра ў сваіх малітвах калісьці ўспаміналі патрыярха Канстанцінопальскага, затым папу рымскага, цяпер патрыярха Маскоўскага. Тут гучалі царкоўнаславянская, старабеларуская, лацінская, польская мовы. Але і праваслаўныя і базыльяне маліліся аднаму Богу і неслі людзям агульныя для ўсіх запаведзі хрысціянства.