На берагах невялікай рэчкі Белай, прытоку Супраслі, размясціўся старажытны горад Беласток – цэнтр сучаснага Падляшскага ваяводства. Назва яго паходзіць ад назвы рэчкі і слова “сток” – месца, дзе ў раку ўліваюцца меншыя рэчкі або ручаі. Спачатку прыватны маёнтак, потым мястэчка на гандлёвым шляху, а зараз – самы вялікі горад усёй паўночна-ўсходняй Польшчы. Размешчаны на Паўночна-Падляшскай нізіне і акружаны значнымі ляснымі масівамі, Беласток называюць таксама сталіцай “зялёных лёгкіх Польшчы”.

Да сёняшняга дня дакладна не ўстаноўлена дата заснавання пасялення, якое з цягам часу пераўтварылася ў горад. Аднак легенда гаворыць, што гэта адбылося каля 1320 г., адразу пасля заваявання гэтых земляў Вялікім Князем Літоўскім Гедзімінам. Першае пісьмовае ўпамінанне аб Беластоку сустракаецца ўжо ў 1514 г.

На працягу стагоддзяў Беласток быў прыватным ўладаннем – ім валодалі і кіравалі прадстаўнікі вялікіх і малых шляхецкіх радоў – Рачка Табутовіч, Мацей з Тыкоціна, Пётр Весялоўскі, Сцяпан Чарнецкі, Якаў Клімент, Стэфан і Ян Браніцкія, Фелікс і Ян Патоцкія і іншыя. Час і людзі пакідалі свой след, уносілі нешта новае і стваралі непаўторны і вельмі прывабны воблік Беластока.

Найбольшую памяць аб сабе сярод уладальнікаў захавалi магнаты Браніцкія, якія валодалі Беластокам з 1685 г. Пры Стэфане Браніцкім, ваяводзе падляшскім і старасце браньскім, тут было пабудавана галоўнае ўпрыгожанне горада – палац Браніцкіх, так званы “Падляшскi Версаль” (1697), які па раскошным ўбранні і вытанчанасці аздаблення не саступаў каралеўскаму дварцу. У 1723 г. Ян Браніцкі, Вялікі Гетман Літоўскі і кашталян кракаўскі, дабіўся ад караля Рэчы Паспалітай Аўгуста ІІІ Моцнага магдэбургскага права для Беластока. На галоўнай плошчы з’явіліся ратуша з вежай і каменныя крамы, горад быў умацаваны мураванай сцяной з 4 вежамі-брамамі. У 1749 г. Беласток паўторна атрымаў гарадское права і герб: у чырвоным полі пад залатой каронай срэбраны грыф, які трымае залатую манаграму КВ – Клеменс Браніцкі.

Беласток заставаўся найбольш значным гаспадарчым цэнтрам рэгіёну і на працягу ХІХ ст. У наваколлі пачалі з’яўляцца суконныя фабрыкі, і Беласток, які знаходзіўся ў цэнтры гэтай фабрычнай дзейнасці, хутка вырас у значны фабрычны горад. Прамысловыя прадпрыемствы выпускалi сукно, корт, шаўковыя тканiны. У 1802 г. у горадзе пачала дзейнічаць першая спецыяльная медыцынская навучальная ўстанова – Беластоцкі інстытут павітух, выпускніцы якога накіроўваліся на працу ў Беластоцкую вобласць, Гродзенскую, Мінскую і Валынскую губерні.

У 1862 г. праз горад быў пракладзены ўчастак Пецярбургска-Варшаўскай чыгункi. Колькасць насельніцтва стала хутка павялічвацца – у 1882 г. тут ужо пражывала 56,6 тыс. чалавек. У Беластоку працавалi школы i вучылiшчы, 2 тэатры, 2 бальнiцы, шпiталь, аптэкi, магазiны, штогод праводзiўся кiрмаш. Дзейнiчалi праваслаўная i лютэранская цэрквы, касцёл, 2 сiнагогi.

У пачатку ХХ ст. колькасць насельнiцтва Беластока наблiзiлася да 100 тыс. чал. (з iх каля 2/3 складалi яўрэi). Горад працягваў развiвацца як прамысловы цэнтр. Галоўнай галiной з’яўлялася суконна-картовая прамысловасць, працавалi таксама гарбарнi, шаўковыя i тытунёвыя фабрыкi, машынабудаўнiчы, мылаварныя заводы, лесапiльнi, млыны. Вытворчасць тканiн служыла базай для развiцця кравецтва.

У 1915 г., падчас Першай сусветнай вайны, горад быў акупiраваны германскiмi войскамi. Затым у вынiку польска-савецкай вайны ўвесь край паводле Рыжскага мiру 1921 г. увайшоў у склад Польшчы. У вераснi 1939 г., пасля пачатку Другой сусветнай вайны, на Беласточчыну ўступiлi войскi Чырвонай Армii. У Беластоку быў скліканы Народны сход Заходняй Беларусi, які абвясціў яе далучэнне да Беларускай ССР.

23 чэрвеня 1941 г. Беласток быў акупiраваны войскамi фашысцкай Германii. Акупацыя нанесла велiзарны ўрон краю, асабліва жорстка фашысты вынішчалі яўрэйскае насельніцтва Беласточчыны. За гады акупацыi было знiшчана 55% насельнiцтва і 80% жылой забудовы горада. Беласток быў вызвалены 27 лiпеня 1944 г., а ў верасні 1944 г. па двухбаковай дамоўленасці савецкага і польскага ўрадаў горад перададзены Польшчы.

Сучасны Беласток – важны прамысловы, культурны, навуковы i турыстычны цэнтр. Горад вядомы тэкстыльнай, галоўным чынам шарсцяной і баваўнянай прамысловасцю. Таксама добра развіваюцца харчовая, дрэваапрацоўчая, керамічная прамысловасць і машынабудаванне. Працуюць такія прадпрыемствы як завод стальных канструцый па выпуску абсталявання для чыгункі, аб’яднанне “Biawar” – вытворца вядомых у Польшчы і за мяжой награвальнікаў вады, адно з буйнейшых мясцовых прадпрыемстваў – баваўняны камбінат “Fasty”.

Беласток – буйны транспартны вузел. Чыгункі ідуць адсюль у пяці напрамках: на Гродна, Варшаву, Баранавічы, Брэст, Граева. Аўтамабільныя магістралі злучаюць Беласток з Гроднам, Ваўкавыскам, Варшавай, Сувалкамі, Ломжай, Люблінам.

У горадзе дзейнічаюць універсітэт, полiтэхнiчны інстытут, медыцынская акадэмiя, духоўная семінарыя, фiлармонiя, шматлікія тэатры, галерэі, музеі, маецца заапарк. Беласток – гэта лялечная сталіца Польшчы, тут працуе Беластоцкі лялечны тэатр і праводзяцца Міжнародныя фестывалі лялечнага мастацтва – Miedzynarodowy Festiwal Szkol Lalkarskich. Беласток таксама называюць польскай сталіцай танца, “польскім Брадвеем”. Тут рэгулярна адбываюцца прэстыжныя фестывалі і конкурсы танцаў: Festiwal Kalejdoskop, Hip Hop Groove, Miedzynarodowy Festiwal Tanca Zlote Pantofelki і іншыя.

У горадзе зараз пражывае каля 300 тыс. чалавек. Паводле звестак перапісу насельніцтва 2002 г. сярод усіх гарадоў Польшчы ў Беластоку жыве найбольшая колькасць беларусаў. Горад з’яўляецца культурным цэнтрам беларускай меншасці ў Польшчы і адным з асноўных цэнтраў Польскай праваслаўнай царквы.

У горадзе створаны i дзейнічаюць нацыянальныя беларускiя арганiзацыi – Беларускае грамадска-культурнае таварыства, Беларускі саюз у Рэчы Паспалітай, Беларускае аб’яднанне студэнтаў і іншыя. Па-беларуску выдаецца штотыднёвік “Нiва”, штомесячна выходзіць “Czasopis” з матэрыяламі на польскай і беларускай мовах, іншыя выданні, прысвечаныя беларускай тэматыцы.

Штогод адбываюцца Днi беларускай культуры, фестываль беларускай песні і іншыя акцыі, якія прапагандуюць беларускую культуру. Ёсць у горадзе пачатковая школа і гімназія, дзе як дадатковы прадмет, вывучаецца беларуская мова, дзейнічае дзіцячы садок, у якім выхаванцы размаўляюць па-беларуску.

У Беластоцкім універсітэце плённа працуе кафедра беларускай культуры. Беластоцкае радыё штодзённа транслюе перадачы на беларускай мове, мае сваіх карэспандэнтаў у Беларусі, а незалежнае “Радыё Рацыя” транслюе перадачы таксама і ў Беларусь. У Беластоку знаходзіцца Генеральнае Консульства Рэспублікі Беларусь, якое плённа працуе па пашырэнні кантактаў Беласточчыны з Беларуссю.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2011 г.