Буйным сховішчам каштоўных рэчавых і дакументальных помнікаў айчыннай і сусветнай культуры з’яўляецца Нацыянальны музей гісторыі і культуры Беларусі. Яго заснаванне мае дачыненне да Мінскага царкоўна-археалагічнага музея, які быў створаны ў 1908 г. пры Мінскім царкоўным гісторыка-археалагічным камітэце. У 1922 г. экспанаты гэтага музея былі перададзены ў Беларускі дзяржаўны музей. Большасць з іх загінула ў час Вялікай Айчыннай вайны. У 1957 г. замест знішчанага немцамі Беларускага дзяржаўнага музея быў заснаваны Беларускі дзяржаўны гісторыка-краязнаўчы музей, які з 1964 г. пачаў называцца Дзяржаўны музей БССР. Амаль дзесяць год збіралі супрацоўнікі музея новыя экспанаты, складалі пералік страчаных найбольш каштоўных экспанатаў, якія маглі знаходзіцца ў чужых сховішчах за межамі Беларусі. Былі праблемы і з будынкам. Адкрыўся для наведвальнікаў музей 2 лістапада 1967 г. Ён размясціўся ў трохпавярховым будынку па вуліцы К. Маркса. Меў 18 экспазіцыйных залаў і каля 300 тыс. экспанатаў, запісаных у інвентарных кнігах. У 1992 г. музей атрымаў сваю сучасную назву. У 2003 г. галоўнаму музею краіны распараджэннем Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А. Лукашэнкі перадалі будынак па вуліцы Фрунзе – помнік архітэктуры XIX ст. Цяпер Нацыянальны музей мае два адрасы. У будынку на вуліцы К. Маркса размяшчаецца асноўная экспазіцыя, прадстаўленая тэмамі: “Старажытная Беларусь”, “Генезіс і семантыка сімвалаў”, “Старажытная геральдыка Беларусі”, “Зброя і вайсковая амуніцыя IX–XX стст.”, “Мастацтва ў гарадской культуры Беларусі XIX – пачатку XX ст.”. Новы будынак быў адкрыты ў 2004 г. доўгачасовай экспазіцыяй “Праз далячынь стагоддзяў”, сфарміраванай з раздзелаў: беларускі іканапіс, народны касцюм, ткацтва, народнае мастацтва.

Фонды музея налічваюць 345 тыс. адзінак захоўвання, аб’яднаных у 45 калекцый (на 2004 г.). Храналагічны дыяпазон сабраных матэрыялаў вялікі: ад прылад працы першабытнага чалавека да дакументаў абвяшчэння новай дзяржавы – Рэспублікі Беларусь. Найбольш вялікія калекцыі: археалагічная, нумізматычная, дакументаў, фотаздымкаў, калекцыя зброі, старажытнай і XVII–XIX стст. Маецца даволі значная калекцыя старадрукаў і рукапісаў, твораў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, жывапісу, графікі і скульптуры, вырабаў са шкла і фарфору. Захоўваецца выдатная калекцыя плакатаў Першай і Другой сусветных войнаў. Вельмі цікавыя калекцыі беларускага народнага касцюма, манет з часоў Старажытнага Рыма і да нашых дзён. Сабрана вялікая калекцыя “Манетна-рэчавыя скарбы Беларусі”. Сярод іх – клады манет, рэчаў з золата, срэбра, іншых каштоўных металаў, шкатулкі, падсвечнікі, крыжы, узнагародныя медалі. У новым будынку музея плануецца адкрыць “Залатую скарбніцу”, як гэта зроблена ў буйнейшых музеях свету. Асабліва ганарыцца музей Царскімі варотамі Георгіеўскай царквы Давыд-Гарадка, вырабленымі беларускімі разьбярамі па дрэве ў пачатку XVIII ст. Дзякуючы прэзідэнцкаму гранту Царскія вароты адрэстаўрыраваны і прадстаўлены на публічны агляд.

Прыярытэтны кірунак дзейнасці музея сёння – правядзенне выставак, прычым вызначаецца ён не толькі паказам фондавых калекцый, але і дэманстрацыяй твораў розных напрамкаў мастацтва – ад класічнага да авангарднага. Вялікае значэнне надаецца навукова-асветніцкай дзейнасці, навуковай апрацоўцы калекцый, працы па іх каталагізацыі, падрыхтоўцы матэрыялаў да выдання. Пашыраюцца міжнародныя сувязі музея, у тым ліку з Літвой, Латвіяй, Польшчай, Расіяй, Швецыяй, Эстоніяй.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2006 г.