Найбольш яскравай і каларытнай фігурай сярод беларускіх жанчын XIX ст. з’яўляецца дачка вядомага пісьменніка В. Дуніна-Марцінкевіча Каміла Марцінкевіч, вядомая як кампазітар і таленавіты музыкант.

Нарадзілася яна ў Мінску. Яшчэ ў дзяцінстве звярнула на сябе ўсеагульную ўвагу як таленавітая піяністка. Музычныя здольнасці праявіліся ўжо ў чатырохгадовым узросце, калі дзяўчына выступала на дамашніх канцэртах. Іграць на фартэпіяна вучылася ў Мінскім пансіёне Мантэграндзі. Па рэкамендацыі С. Манюшкі брала прыватныя ўрокі ігры на фартэпіяна ў знакамітага педагога Д. Стафановіча. З васьмі гадоў пачала выступаць з канцэртамі ў Беларусі, Літве, на Украіне. Значны поспех мелі яе канцэрты з братам Міраславам у 1849 г. у Кіеве і ў 1850 г. у Варшаве. Выконвала творы І. Гумеля, Ф. Ліста, Ф. Шапэна, уласныя варыяцыі на тэму песні А. Варламава “Чырвоны сарафан”, фантазію “У летуценні мінулага”. Без здольнай дзяўчыны не абыходзіўся ні адзін спектакль або канцэрт, якія часта праводзіліся ў Мінску яе бацькам, – аўтарам славутых твораў “Гапон” і “Пінская шляхта”. Незвычайныя поспехі Камілы прымусілі В. Дуніна-Марцінкевіча задумацца над яе будучыняй. Ён жадаў, каб дачка працягнула адукацыю ў Парыжскай кансерваторыі. На жаль, цяжкае матэрыяльнае становішча не дазволіла К. Марцінкевіч атрымаць адукацыю ў кансерваторыі. Прашэнні В. Дуніна-Марцінкевіча на імя імператара Мікалая I і вялікага князя Аляксандра (будучага цара Аляксандра II) накіраваць дачку на вучобу за казённы кошт засталіся без увагі. Гэта было цяжкім ударам для Камілы. У знак пратэсту маладая піяністка зусім адышла ад канцэртнай дзейнасці. Пэўны час выкладала музыку ў прыватных пансіёнах. У пачатку 1860-х гг. арганізавала ў Мінску і мястэчку Гарадок на Маладзечаншчыне школы для дзяцей беднаты.

У гэты ж час К. Марцінкевіч прыняла актыўны ўдзел у рэвалюцыйна-дэмакратычным руху. У яе доме збіраліся члены мінскай арганізацыі Літоўскага правінцыяльнага камітэта. У 1861 г. К. Марцінкевіч была арыштавана за спяванне рэвалюцыйных гімнаў. Царскія ўлады абвясцілі яе вар’яткай і змясцілі ў бальніцу для псіхічнахворых. Вестка пра бесчалавечны ўчынак распаўсюдзілася па ўсім горадзе. Каля бальніцы сабраўся натоўп гараджан, якія праз краты кідалі Каміле кветкі. Адважную патрыётку вымушаны былі выпусціць на волю. Застаўшыся ў Мінску, яна працягвала рэвалюцыйную дзейнасць. Патаемна ў сваёй кватэры вучыла таварышаў па барацьбе рэвалюцыйным песням. У лютым 1862 г. дабілася дазволу на арганізацыю харчавання асуджаных польскіх рэвалюцыянераў, якіх партыямі гналі праз Мінск у Сібір. Жанчыны кармілі арыштаваных, падтрымлівалі іх маральна. Усё гэта не падабалася паліцыі. Каміла вымушана была пакінуць горад. Паўстанне 1863 г. застала яе ў мястэчку Гарадок. Пасля няўдалай спробы займець зброю была арыштавана і апынулася ў мінскім астрозе. У 1863 г. саслана пад строгі нагляд паліцыі ў Салікамск Пермскай вобласці. Там яна ў 1865 г. выйшла замуж за павятовага лекара К. Асіповіча. Толькі ў 1880 г. цяжка хворай Каміле было дазволена вярнуцца на радзіму, дзе хутка памерла. Каміла Марцінкевіч шмат зрабіла для свайго народа. Беларускія даследчыкі вярнулі гэта слаўнае імя з небыцця.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2012 г.