“Волат беларускай геалогіі” – так з любоўю і павагай называюць шматлікія вучні і паслядоўнікі Гаўрылу Іванавіча Гарэцкага – выдатнага вучонага-геолага, які сваімі даследаваннямі і значнымі адкрыццямі праславіў беларускую навуку. Яшчэ пры жыцці яго шматлікія працы па геалогіі антрапагену, інжынернай геалогіі, палеапатамалогіі, археалогіі, эканоміцы, эканамічнай геаграфіі, сельскай і лясной гаспадарцы і іншых галінах ведаў, на якіх вучылася не адно пакаленне моладзі, сталі класічнымі. Даследчыкі беларускага пісьменства, у сваю чаргу, бачылі ў ім аўтарытэтнага і дасведчанага знаўцу спадчыны яго старэйшага брата, класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага.

Нарадзіўся будучы навуковец 10 красавіка 1900 г. у в. Малая Багацькаўка Мсціслаўскага павета Магілёўскай губерні (зараз – в. Багацькаўка Мсціслаўскага раёна) у сялянскай сям’і. Пасля вучобы ў школе, земскім і двухкласным вучылішчах скончыў Горацкае каморніцка-агранамічнае вучылішча (1919) і эканамічны факультэт Пятроўскай сельскагаспадарчай акадэміі (1924, Масква), атрымаўшы спецыяльнасць “вучоны аграном”. Падчас вучобы актыўна займаўся грамадска-палітычнай дзейнасцю: удзельнічаў у арганізацыі Беларускай секцыі вучняў Горацкіх сельскагаспадарчых школ, узначальваў Беларускую культурна-навуковую асацыяцыю студэнтаў Пятроўскай акадэміі, уваходзіў у склад Асацыяцыі рэвалюцыйнага студэнцтва. Быў апантаны беларускай нацыянальнай ідэяй. Разам з братам Максімам падрыхтаваў і надрукаваў “Руска-беларускі слоўнік” (1918) і “Маскоўска-беларускі слоўнік” (1920).

Пасля заканчэння вучобы працаваў каморнікам-аграномам ва Уфімскім губземаддзеле, інструктарам у Цэнтральным аддзеле землеўпарадкавання Наркамзема, інструктарам Галоўнага выставачнага камітэта І Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўкі ў Маскве. Выкладаў у Камуністычным універсітэце нацыянальных меншасцей Захаду (Масква), быў дацэнтам, загадчыкам кафедры сельскагаспадарчай эканоміі і эканомгеаграфіі Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі ў Горках.

З 1927 г. Г.І. Гарэцкі прызначаны дырэктарам Беларускага навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі імя У.І. Леніна. Гаўрыла Іванавіч займаўся статыстыкай, вывучаў дынаміку народнай гаспадаркі, даследаваў тэрытарыяльна-гаспадарчы комплекс Беларусі. Ён прымаў удзел у раскопках стаянак Бердыж і Юравічы (Гомельская вобласць), адкрыў стаянкі каменнага веку ў даліне ракі Нёман (каля в. Беліца, Кавальцы, Збляны, Морына). У гэты ж перыяд апублікаваў у друку вынікі сваіх даследаванняў аб нацыянальным прыбытку Беларусі, аб сельскай гаспадарцы і насельніцтве Гомельскай губерні. У 1928 г. вучоны быў абраны правадзейным членам Беларускай акадэміі навук, стаўшы самым маладым сярод акадэмікаў.

У вучонага было шмат задумак, далёка ідучых планаў, праектаў новых даследаванняў, накідак навуковых прац па эканамічнай геаграфіі, дэмаграфіі і статыстыцы. Аднак, усё гэта было раптоўна спынена летам 1930 г.: Г.І. Гарэцкі быў абвінавачаны ў контррэвалюцыйнай дзейнасці, арыштаваны па справе Працоўнай сялянскай партыі і асуджаны да вышэйшай меры пакарання, якая потым была заменена на 10 гадоў зняволення. Прысуд і высылка на Поўнач на доўгія гады адарвалі Гаўрылу Іванавіча ад роднай краіны, любімай справы і сям'і і, разам з тым, ператварылі выдатнага эканаміста ў не менш таленавітага геолага.

Пакаранне Г.І. Гарэцкі адбываў у п. Мядзведжая Гара (Карэлія, Расія), дзе да 1939 г. працаваў навуковым супрацоўнікам і інжынерам-геолагам на ўзвядзенні Беламорска-Балтыйскага канала і звязаных з ім гідратэхнічных збудаванняў (Туломская ГЭС, Рыбінскі гідравузел Валгабуда і інш.). У гады Вялікай Айчыннай вайны праводзіў даследаванні па ваеннай геалогіі: вышуканні пад будаўніцтва абаронных збудаванняў, пошукі пітной вады і г.д. Адначасова з асноўнай працай вывучаў адклады старажытных рэк, заклаўшы такім чынам асновы новай галіны ведаў – палеапатамалогіі. Паводле багатага матэрыялу, сабранага ў час працы на розных гідратэхнічных аб’ектах абараніў кандыдацкую (1945) і доктарскую дысертацыі ў галіне геолага-мінералагічных навук (1946).

Пасля вызвалення ў сувязі са “спыненнем справы” і да 1968 г. Г.І. Гарэцкі працаваў галоўным геолагам, намеснікам начальніка аддзела інжынернай геалогіі, галоўным кансультантам ў арганізацыях Гідрапраекта СССР. Яму давялося ўдзельнічаць у геолага-інжынерных вышуканнях і будоўлях амаль усіх найбуйнейшых ГЭС у еўрапейскай частцы Расіі і Украіны (Горкаўская, Куйбышаўская, Саратаўская, Канеўская, Кахоўская, Цымлянская і інш.), каналаў (Волга-Данскі, Сальскі, Азоўскі і інш.), вадасховішчаў, абвадняльных, арашальных і шлюзавых сістэм, што дазволіла яму стаць аўтарытэтным інжынерам-геолагам і геолагам-чацвярцічнікам. Вучоны напісаў больш за 160 навуковых прац, у тым ліку манаграфій: “Алювій вялікіх антрапагенавых прарэк Рускай раўніны. Прарэкі Камскага басейна” (1964), “Фарміраванне даліны р. Волга ў раннім і сярэднім антрапагене. Алювій Пра-Волгі” (1966) і “Алювіальны летапіс вялікага Пра-Дняпра” (1970), за якія ў 1971 г. яму была прысуджана Дзяржаўная прэмія СССР.

У канцы 1960-х гг. Гаўрыла Іванавіч вярнуўся на радзіму. Працаваў загадчыкам аддзела геалогіі і палеапатамалогіі антрапагену, кансультантам Інстытута геахіміі і геафізікі Акадэміі навук Беларусі, быў ініцыятарам стварэння пры Інстытуце ўнікальнага геалагічнага музея пад адкрытым небам – Парка камянёў (1975). Займаўся таксама грамадскай і асветніцкай працай. Уваходзіў у склад рэдкалегіі часопісаў “Бюллетень Комиссии по изучению четвертичного периода” і “Инженерная геология”, быў старшынёй Беларускай антрапагенавай камісіі, членам рэдакцыйнага савета Беларускай Савецкай Энцыклапедыі і іншых энцыклапедычных выданняў, членам тэрміналагічнай камісіі, рэдактарам многіх манаграфій геолагаў, намеснікам акадэміка-сакратара Аддзялення хімічных і геалагічных навук Акадэміі навук Беларусі і інш. Быў вядомы не толькі як таленавіты геолаг, але і як публіцыст: з’яўляўся аўтарам успамінаў пра М. Гарэцкага, Я. Купалу, М. Горкага, К. Крапіву, У. Дубоўку, П. Рагавога, Інбелкульт, адкрыццё Беларускай акадэміі навук і інш.

За свае велізарныя навуковыя дасягненні, плённую грамадскую і асветніцкую дзейнасць Гаўрыла Іванавіч узнагароджаны ордэнамі Кастрычніцкай рэвалюцыі, Працоўнага Чырвонага Сцяга, медалямі, ганаровымі граматамі Вярхоўнага Света Беларусі. У 1972 г. яму было прысвоена званне “Заслужаны дзеяч навукі Беларусі”. За распрацоўку і ўкараненне навуковых асноў геалогіі антрапагену і геамарфалогіі ў практыку геолагаразведачных работ у рэспубліцы Г.І. Гарэцкі атрымаў Дзяржаўную прэмію Беларусі (1986). У яго гонар названы 13 відаў выкапнёвых раслін і жывёл. Штогод дзеля ўшанавання памяці выдатнага вучонага праводзяцца навуковыя канферэнцыі “Гарэцкія чытанні”.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2012 г.