Кароткая даведка:
геалагічны музей пад адкрытым небам, помнік прыроды рэспубліканскага значэння
Варыянты назвы:
"Музей валуноў"
Назвы на іншых мовах:
"Музей валунов" (руская); "Парк камней" (руская);
Папярэднія назвы:
Экспериментальная база ледниковых валунов; Эксперыментальная база па вывучэнні ледавіковых валуноў
4248 сімвалаў
Даведка
Унікальны геалагічны музей пад адкрытым небам Парк камянёў заснаваны ў 1975 г. у Мінску як Эксперыментальная база па вывучэнні ледавіковых валуноў пры Інстытуце геалагічных навук Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Адкрыты для наведвання ў 1985 г., у 1989 г. яму нададзены статус помніка прыроды рэспубліканскага значэння.
На ранейшым балоце на ўскраіне Мінска, на 6,5 га плошчы сабраны з усіх рэгіёнаў Беларусі і прывезены ў сталіцу больш за 2 тыс. ледавіковых валуноў. Самаму старэйшаму з іх 2 мільярды гадоў. Ідэя стварэння музея і яе рэалізацыя належыць выдатнаму беларускаму вучонаму, доктару геолага-мінералагічных навук, акадэміку НАН Беларусі, заслужанаму дзеячу навукі Беларусі Г. І. Гарэцкаму. Больш за сем гадоў вучоныя ездзілі па Беларусі і збіралі для будучага музея яго незвычайныя экспанаты. Асноўны фонд створаны В. Вінакуравым, А. Зімянковым, Я. Рунцом і інш. Навуковую канцэпцыю экспазіцый распрацавалі Г. Гарэцкі (кіраўнік), С. Астапава, Р. Гарэцкі, К. Мандэр, Р. Шэмпель і інш.
Парк складаецца з арыгінальных і вельмі цікавых аддзелаў. Самы вялікі з іх – «Карта Беларусі» – мадэль геаграфічнай карты рэспублікі, на якой размеркавана больш за 600 валуноў і меншых камянёў. На ёй перададзены дэталі тэрыторыі: штучныя ўзгоркі адпавядаюць сапраўдным узвышшам, галоўныя рэкі паказаны ў выглядзе сцежак, два басейны – каменныя чашы – імітуюць Заслаўскае вадасховішча і возера Нарач, а ў месцах размяшчэння абласных цэнтраў пасаджаны па тры блакітныя елкі. Валуны на гэтай незвычайнай карце размяшчаюцца дакладна па геаграфічным прынцыпе: яны ляжаць у тых месцах, адкуль былі на самой справе дастаўлены ў сталіцу. Аддзел «Карта Беларусі» дае магчымасць наведвальніку не толькі акінуць вокам усю тэрыторыю Беларусі, але і пахадзіць па сцежках-рэках, убачыць асноўныя рысы рэльефу краіны, пазнаёміцца з асаблівасцямі складу і будовы валуноў розных раёнаў і розных эпох зледзяненняў.
Паўночна-заходні вуглавы ўчастак парку займае аддзел «Жывільныя правінцыі». Тут сабраны валуны, якія сустракаюцца толькі на якой-небудзь пэўнай тэрыторыі, дзе фарміраваліся і захоплівалі горныя пароды ледавікі. Менавіта па іх навукоўцы даследавалі, якім шляхам рухаліся ледавікі, дзе рабілі прыпынкі. На падставе гэтых даследаванняў прагназуюць месца знаходжання тых ці іншых выкапняў. На паўднёва-ўсходнім участку размясціўся аддзел «Петраграфічны збор» у форме круга дыяметрам каля 40 метраў, які сімвалізуе кругаварот рэчываў у прыродзе. Ён падзелены на некалькі сектараў. У кожным з іх прадстаўлена калекцыя ледавіковых валуноў з розных па складзе і паходжанні горных парод: магматычныя, асадкавыя, метамарфічныя. На ўсходняй пляцоўцы знаходзіцца невялікая па памеры экспазіцыя «Форма валуноў». Назва гаворыць сама за сябе: акрамя валуноў характэрнай формы тут можна падзівіцца на мудрагелістыя камяні, якія нагадваюць галаву чалавека або якой-небудзь жывёліны. У даўніну з гэтымі валунамі былі звязаны разнастайныя паданні: людзі былі перакананыя, што жывыя істоты могуць ператварацца ў камяні. У паўднёвай частцы парку знаходзіцца аддзел «Камень у жыцці чалавека», які фарміраваўся сумесна з гісторыкамі. Тут размясціліся валуны і вырабы з іх, якія так ці інакш былі задзейнічаны ў культурным або гаспадарчым жыцці чалавека. Гэта камяні са знакамі (1–2 ст.), ідал-крыж (9–10 ст.), крыж Стафана Баторыя (16 ст.), каменныя жорны (18–19 ст.), камень-абярог (19 ст.) і інш. З заходняга боку ўздоўж аддзела «Карта Беларусі» ідзе «Алея валуноў» – пешаходная дарожка, дзе ланцугом двума радамі выкладзены найбольш буйныя валуны-волаты. Самы вялікі валун у музейнай калекцыі важыць 16 тон. Ён прывезены з-пад Лагойска. Алею ажывілі скульптурнымі кампазіцыямі на розныя тэмы. Скульптар В. Янушкевіч выканаў для музея цудоўныя металічныя барэльефы па матывах легенд пра валуны.
Музей камянёў сабраў толькі невялікую, хоць і надзвычай уразлівую, частку каменнага багацця Беларусі. Ён мае не толькі навуковае, але і прыкладное, культурна-пазнавальнае, выхаваўчае значэнне. Музей гаворыць наведвальнікам, што валуны – гэта частка нашай прыроды, вартая ўвагі, вывучэння і аховы, як і вада, лес, карысныя выкапні, як навуковая, культурная і духоўная спадчына нашага народа.