У гісторыі беларускай літаратуры вылучаецца неардынарная асоба пісьменніка Міхайы (Міхаіла Аляксандравіча) Грамыкі, творчая дзейнасць якога вызначалася актыўным успрыманнем рэчаіснасці, імкненнем да навізны мастацкай формы, настойлівымі пошукамі новых паэтычных прыёмаў і сродкаў.

Нарадзіўся ён у в. Чорнае Рэчыцкага павета Мінскай губерні (цяпер Рэчыцкі раён Гомельскай вобласці). У 1905 г. паступіў у Маскоўскі ўніверсітэт на медыцынскі факультэт, затым перавёўся на прыродазнаўчае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта. У гэтым жа годзе ў Маскве ўдзельнічаў у рэвалюцыйных выступленнях. У 1906–1907 гг. уваходзіў у склад аграрнай групы Магілёўскага акруговага камітэта РСДРП, па заданні якой праводзіў агітацыйную работу сярод сялян. Пасля заканчэння ўніверсітэта (1911) настаўнічаў у Адэсе. Працаваў выкладчыкам геаграфіі, фізікі і хіміі ў прыватным камерцыйным вучылішчы, жаночых гімназіях. Каля 10 гадоў знаходзіўся ў прыморскім горадзе, але амаль кожнае лета прыязджаў у родныя мясціны. З 1917 г. удзельнічаў у рабоце культурна-асветніцкай арганізацыі беларусаў-бежанцаў “Беларускi гай”. У 1920 г. загадваў школай-інтэрнатам для беларусаў-бежанцаў. У 1921 г. пераехаў у Мінск, дзе плённа разгарнулася яго літаратурная, навуковая і педагагічная дзейнасць. Працаваў у Інстытуце беларускай культуры, чытаў курс лекцый па геалогіі і мінералогіі ў Беларускім педагагічным тэхнікуме і Беларускім дзяржаўным універсітэце. Апрацаваў беларускую навуковую тэрміналогію ў галіне геаграфіі, геалогіі грунтоў і хіміі (сумесна з М. Азбукіным). Праводзіў палявыя геалагічныя работы на тэрыторыі Беларусі. Адным з першых прымаў удзел у пошуках нафты на Палессі. У 1930 г. М. Грамыка быў арыштаваны і высланы за межы Беларусі. З 1936 г. працаваў у Кіраўскім горна-хімічным тэхнікуме (Мурманская вобласць), які ў 1941 г. быў эвакуіраваны ў Пермскую вобласць, у 1942–1948 гг. выкладаў ва Удмурцкім педагагічным інстытуце (Іжэўск), у 1948–1952 гг. зноў у Кіраўску. Рэабілітаваны ў 1957 г. Апошнія гады жыцця правёў у г. Хімкі Маскоўскай вобласці.

Літаратурную дзейнасць М. Грамыка пачаў у 1907 г. Спачатку вершы, невялікія навелы пісаў на рускай мове. Яны друкаваліся ў часопісах “Самообразование”, “Белый камень” і “Пробуждение”. З 1914 г. пачаў пісаць на беларускай мове. Акрамя напеўных лірычных вершаў, дзе ўслаўляецца прыгажосць роднай зямлі, перадаюцца пачуцці замілавання, душэўныя зрухі (“Зоркі”, “Восень”, “Дарога”, “Дзіця”, “Марынка”, “Жанчыне”), пісаў антываенныя творы, рэвалюцыйныя песні, напевы “Родная пушча” (1923), “Вецярок ды сняжок” (1925), паэмы “Крылан” і “Гвалт над формай” (1922), “Мільён” (1923), апавяданне “Лес, Дзед і Зіначка” (1922). У 1927 г. вышлі зборнікі паэзіі “Плынь” і “Дзве паэмы”, прысвечаныя новай савецкай рэчаіснасці і рэвалюцыйнай барацьбе працоўных Заходняй Беларусі. Вялікае месца ў творах займаюць матывы свабоднай працы, пытанні пазнання чалавекам навакольнай прыроды.

У гісторыю беларускай драматургіі М. Грамыка ўвайшоў як аўтар цікавых драматычных твораў. Пра сябе заявіў гісторыка-рэвалюцыйнай п’есай “Змітрок з Высокай Буды”, апублікаванай у газеце “Вольная Беларусь” у 1918 г. Твор цікавы мудрай спаважнасцю, цвярозай аўтарскай разважлівасцю ў паказе канфліктаў рэвалюцыйнай рэчаіснасці. Аўтар спрабаваў агітаваць за разумныя чалавечыя адносіны ва ўсякіх абставінах жыцця, супраць экстрэмізму, гібельнай прагі руйнавання і знішчэння. Ён аўтар п’ес “Скарынін сын з Полацка” (пастаўлена ў БДТ-1 у 1926 г., рукапіс не знойдзены), “Каля тэрасы” (пастаўлена ў БДТ-2 у 1927 г., выдадзена ў 1929 г., у новай рэдакцыі выйшла ў 1975 г.), “Над Нёманам” (пастаўлена ў БДТ-1 у 1927 г., перароблена з паэмы “Леснічанка”), “Віно бушуе” (1929). Апошняя п’еса “Воўк” рыхтавалася да пастаноўкі ў сезон 1930/31 г. Па горадзе ўжо былі расклеены афішы, але прэм’ера не адбылася: аўтар адпраўлены ў ссылку. У галіне драматургіі М. Грамыка застаўся наватарам, бо смела ішоў на творчы эксперымент: рабіў фабулу сваіх твораў у большасці выпадкаў надзвычай займальнай, дынамічнай, напружанай, нават звяртаўся да дэтэктыўных элементаў. П’есы прыцягвалі ўвагу не толькі вастрынёй калізій, але і актуальнасцю праблем, асэнсаваннем шляхоў рэвалюцыі, разлому свету ў гады вялікіх выпрабаванняў. Міхайла Грамыка меў дачыненне да тэатральнага жыцця не толькі як драматург – уваходзіў у склад дырэкцыі БДТ-1, прымаў удзел у рабоце тэатральнай секцыі Інстытута беларускай культуры (у камісіі па зборы п’ес для вёскі і драматургіі). Ён з’яўляецца аўтарам нарыса пра гісторыю беларускага тэатра “Ад аматарскага гуртка да дзяржаўнага тэатра” (1927). Выступаў у перыядычным друку з артыкуламі, прысвечанымі тэатру (пра Трупу Галубка (1923), вынікі тэатральнага сезона 1923/24 (1924), з рэцэнзіяй на спектакль “Цар Максімілян” Беларускай драматычнай студыі ў Маскве (“Тэатр заўтрашняга дня”, 1924), з нагоды адкрыцця створанага на яе аснове тэатра напісаў верш “Другому Беларускаму Дзяржаўнаму тэатру” (1926)). Таксама ён з’яўляецца аўтарам падручнікаў “Пачатковая геаграфiя”(1923, 1925, 1927, 1928), “Уводзіны ў навуку аб неарганічнай прыродзе” (ч. 1 “Крышталаграфiя”, ч. 2 “Мiнералогiя”; 1926). Міхайла Грамыка выступаў як крытык з артыкуламі пра творчасць М. Багдановіча, пісаў успаміны пра Я. Купалу і Я. Коласа. Перакладаў творы Л. Талстога, У. Сасюры. У апошнія гады жыцця ён працаваў над аповесцю “Старонкі сямейнай хронікі” (1962–1969; не закончана, апублікавана ў 1987 г.), у якой падрабязна расказаў пра сваё жыццё, свой час.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2015 г.