Адзін з першых буйных твораў беларускай літаратуры новага часу напісаны пасля 1812 г. і не пазней пачатку 1830-х гг. Захаваўся толькі ўрывак з паэмы (палавіна 1-й песні). Першыя датаваныя спісы адносяцца да 1837 г., першая публікацыя – у пецярбургскім часопісе ''Маяк'' (1845), больш поўная – ''Смоленском вестнике'' (1890). І сёння вядуцца спрэчкі пра тое, хто з’яўляецца яе аўтарам. Паэма прыпісвалася віцебчанінам І. Манькоўскаму, К. Мыслоўскаму і інш. Большасць даследчыкаў лічыць, што паэма нарадзілася ў заходняй Смаленшчыне, цесна звязанай з Беларуссю, і належыць пяру актыўнага ўдзельніка Вайны 1812 г. В.П. Равінскага. Апошнія даследаванні пацвердзілі гэты вывад. Паэма напісана ў жанры травесці (бурлеска) і парадзіруе паэму ''Энеіда'' старажытна-рымскага паэта Вергілія. Прымыкае да шэрагу травесційных Энеід, якія пачынаючы з XVII ст. узнікалі ў многіх еўрапейскіх літаратурах як дэмакратычная рэакцыя на класіцызм. Бліжэйшымі ўзорамі для аўтара ''Энеіды навыварат'' былі адпаведныя ўкраінскія (І. Катлярэўскага) і рускія (М. Осіпава) творы.

У сваіх папярэднікаў аўтар запазычыў сюжэт (прыгоды легендарнага героя Энея – заснавальніка дзяржавы ў старажытным Лацыуме), але стварыў арыгінальны твор, напоўнены рэаліямі беларускага жыцця часоў прыгонніцтва. Паэма мае выразную антыфеадальную накіраванасць. Траянцаў – спадарожнікаў Энея – аўтар паказвае як сціплых, але вельмі кемлівых, працавітых і жыццялюбівых сялян. Пад выглядам старажытных багоў (Юнона, Эол) і некаторых іншых персанажаў (Дыдона) прыводзяцца памешчыкі і іх памагатыя, хабарнікі-чыноўнікі. Аўтар дэманструе дасканалае веданне беларускага фальклору, вялікія выяўленчыя магчымасці беларускай мовы (усходнебеларускія гаворкі). Твор багаты па танальнасці і фарбах. Аўтар са шчырым захапленнем гаворыць пра таленавітае ўсяўмельства прыгонных, імкнецца да праўдзівага паказу жыцця, хоць гэта яшчэ не рэалізм у поўным сэнсе слова. Нягледзячы на натуралістычныя пасажы, вульгарызмы, выкліканыя спецыфікай травесційнага жанру, ''Энеіда навыварат'' адыграла вялікую ролю ў станаўленні новай беларускай літаратуры і ўваходзіць у скарбніцу беларускай паэзіі.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2013 г.