У кожнага народа ёсць свае песняры. Іх творчасць спрыяе духоўнаму сталенню не аднаго пакалення, фарміруе светапогляд і патрыятычныя памкненні народа, прыносіць яму вядомасць, славу і пашану. Вялікім песняром беларускага народа з’яўляецца Янка Купала (Іван Дамінікавіч Луцэвіч) – геніяльны паэт, мастак слова, драматург, палымяны публіцыст. Яго творчасць увабрала ў сябе лепшыя здабыткі беларускай культуры, мовы, мыслення; раскрыла і ўвасобіла якасці характару беларусаў – цярплівасць, працавітасць, любоў да роднай зямлі і разам з тым рамантызм, прагу да ўсяго новага, несакрушальную веру ў лепшае і чалавека.

Янка Купала нарадзіўся ў фальварку Вязынка Вілейскага павета (цяпер в. Вязынка Маладзечанскага раёна Мінскай вобласці) у сям’і беззямельнага арандатара. У пошуках працы бацькі часта пераязджалі, і вандроўнае жыццё перашкодзіла атрымаць будучаму паэту сістэмную адукацыю. Вучыўся ў хатніх настаўнікаў гаварыць па-польску, рускай азбукай авалодаў з дапамогай няні, наведваў двухкласнае вучылішча ў Сенніцы, у Мінску займаўся ў прыватнай падрыхтоўчай школе, у 1898 г. скончыў Бяларуцкае народнае вучылішча. Годам вялікай трагедыі стаў для Я. Купалы 1902 г.: ён страціў бацьку, брата і дзвюх сясцёр. З гэтага часу давялося шмат працаваць: быў хатнім настаўнікам, пісарам, прыказчыкам, рабочым на вінакурнях.

Першыя творы паэта былі напісаны на польскай мове. Знаёмства з кнігамі “Дудка беларуская” Ф. Багушэвіча і “Гапон” В. Дуніна-Марцінкевіча, а таксама творамі Цёткі выхавалі любоў і павагу да беларускага мастацкага слова, і ў 1904 г. на роднай мове з’явіўся верш Я. Купалы “Мая доля”. 15 мая 1905 г. у мінскай газеце “Северо-Западный край” быў надрукаваны яшчэ адзін беларускі верш “Мужык”. Да гэтага часу (1905–1907 гг.) адносяцца таксама вершаваныя творы “Песня вольнага чалавека”, “У дарозе”, “Сон”, “Званы”, “Буралом” і інш.

Незабыўны след у жыцці і творчасці Я. Купалы пакінула Вільня – горад, куды паэт прыехаў у верасні 1908 г. па запрашэнні рэдакцыі газеты “Наша ніва”, у якой у 1907 г. былі надрукаваны яго верш “Касцу” і яшчэ некалькі твораў пад псеўданімамі Левы, Янук з-пад Мінска, Я. К. Першы паэтычны вопыт, а таксама праца ў “Нашай ніве” і прыватнай бібліятэцы “Веды” Б. Даніловіча зблізілі маладога паэта з беларускай інтэлігенцыяй, што спрыяла яго агульнаадукацыйнаму росту і творчай дзейнасці. Менавіта ў Вільні былі напісаны шырокавядомыя вершы “Маладая Беларусь”, “Зваяваным”, “Песняру-беларусу”, “Песня жнеяў”, “Паліліся мае слёзы” і іншыя, а таксама паэма “Адвечная песня” (1908). Плёнам паэтычнай працы стаў першы зборнік “Жалейка”, выдадзены ў 1908 г. у Пецярбургу. Літаратурны талент Я. Купалы, высокая інтэлектуальнасць выявіліся ўжо ў ранніх творах. Ён распачаў сваю творчую дзейнасць як выразна сацыяльны паэт, які паэтычнымі сродкамі сцвярджаў неабходнасць шанавання праў простага чалавека-працаўніка, вершамі абараняў яго годнасць.

З 1909 па 1913 г. Я. Купала жыў у Пецярбургу. Ён вучыўся на агульнаадукацыйных курсах А. С. Чарняева, працаваў у першай легальнай беларускай выдавецкай суполцы “Загляне сонца і ў наша аконца”, прымаў удзел у рабоце навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Пецярбургскага ўніверсітэта. Праведзеныя ў Пецярбургу гады былі для Я. Купалы часам напружанай творчай работы. Ён шмат і плённа пісаў. Вершы гэтага перыяду ўвайшлі ў зборнікі “Гусляр” (1910) і “Шляхам жыцця” (1913). Знаходзячыся ў Пецярбургу, Я. Купала летам наведваў хутар Акопы на Лагойшчыне, дзе яго маці арандавала зямлю. Маляўнічыя краявіды спрыялі творчаму натхненню. Больш за 80 твораў песняра маюць паметку “Акопы”, лепшыя з іх паэмы “Бандароўна”, “Магіла льва”, “Яна і я” (усе 1913), камедыя “Паўлінка” (1912), жарт-вадэвіль “Прымакі”, драма “Раскіданае гняздо” (абодва 1913), трагікамедыя “Тутэйшыя” (1922). У Акопах на поўную моц раскрыўся талент Я. Купалы як лірыка, так і драматурга.

Пасля заканчэння вучобы ў Пецярбургу паэт у 1913 г. вярнуўся ў Вільню. Ён працаваў у Беларускім выдавецкім таварыстве, рэдакцыі газеты “Наша ніва”, з сакавіка 1914 г. стаў яе адказным рэдактарам. У жніўні 1915 г. быў надрукаваны апошні нумар газеты. З набліжэннем лініі фронту (пачалася Першая сусветная вайна) выданне спыніла работу, і Я. Купала выехаў з Вільні ў Арол, а потым у Маскву. Там паступіў у народны ўніверсітэт імя А. Л. Шаняўскага на гісторыка-філалагічны факультэт. У студзені 1916 г. ажаніўся з Уладзіславай Францаўнай Станкевіч, якая стала вернай спадарожніцай і нястомнай прапагандысткай яго творчасці. У гэтым жа годзе Я. Купала быў прызваны ў царскую армію, дзе служыў у дарожна-будаўнічым атрадзе Варшаўскай акругі шляхоў зносін у Мінску, Полацку, Смаленску. У 1919 г. пераехаў у Мінск. У гэты час ён шмат друкаваўся, займаўся грамадскай дзейнасцю. Пісьменнік быў сярод ініцыятараў стварэння Беларускага дзяржаўнага тэатра (1920), Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (1921), Інстытута беларускай культуры (1922; абраны яго правадзейным членам). У 1922 г. выйшаў чацвёрты зборнік яго вершаў “Спадчына”, а ў 1925 г. Я. Купалу было прысвоена ганаровае званне народнага паэта Беларусі. У 1926 г. прымаў удзел у Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі. Разам з Я. Коласам, Ц. Гартным, А. Гурло, М. Чаротам і іншымі пісьменнікамі быў адным з ініцыятараў стварэння літаратурнага аб’яднання “Полымя”, актыўна ўдзельнічаў у яго рабоце (1927–1932).

Асобнае месца ў жыцці і творчасці Я. Купалы займалі Ляўкі – маляўнічы куток на Аршаншчыне, дзе размяшчалася яго дача, пабудаваная паводле пастановы СНК БССР ад 11 снежня 1935 г. у гонар 30-годдзя творчай дзейнасці паэта. Сюды пісьменнік прыязджаў штогод (з чэрвеня 1935 па чэрвень 1941 г.) і заставаўся да позняй восені. Тут было напісана 18 вершаў так званага ляўкоўскага цыкла, сярод іх – “Беларусі ардэнаноснай”, “Вечарынка”, “Госці”, “Сыны”, “Алеся”, “Хлопчык і лётчык” і інш. Апошні раз Я. Купала наведаў Ляўкі 24 чэрвеня 1941 г., калі ўжо ішла вайна. Дача на некалькі дзён стала прытулкам для паэта (у Мінску ад бамбардзіровак згарэў яго дом). 30 чэрвеня 1941 г. Я. Купала выехаў з Ляўкоў у Маскву.

З лістапада 1941 да сярэдзіны чэрвеня 1942 г. паэт жыў у пасёлку Пячышчы каля Казані. З першых дзён вайны Я. Купала ўключыўся ў барацьбу супраць фашызму. Ён быў абраны членам прэзідыума Усеславянскага антыфашысцкага камітэта, выступаў на мітынгах і ў друку, заклікаў вершамі і артыкуламі ўзняцца на вызваленчую барацьбу. Напярэдадні 60-годдзя Я. Купалу запрасілі ў Маскву з нагоды святкавання юбілею. Паэт прыехаў 18 чэрвеня 1942 г. і спыніўся ў гасцініцы “Масква”, дзе 28 чэрвеня трагічна загінуў. Праз 20 гадоў пасля смерці (у 1962 г.) урна з прахам Я. Купалы была перавезена ў Мінск і перазахавана на Вайсковых могілках.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2012 г.