Жыццё і дзейнасць Ірыны Іванаўны Паскевіч непарыўна звязаны з гісторыяй Гомеля. Менавіта гэта жанчына, якую і сёння называюць апошняй гомельскай княгіняй, унесла вялікі ўклад у развіццё прамысловасці, аховы здароўя, народнай асветы і культуры горада.

Яна нарадзілася ў Санкт-Пецярбургу ў сям’і тайнага саветніка, члена Дзяржаўнага савета графа І. І. Варанцова-Дашкава. Маці паходзіла са старажытнага дваранскага роду Нарышкіных. Ірына атрымала добрую хатнюю адукацыю, ведала некалькі замежных моў. У 1852 г. выйшла замуж за князя Фёдара Іванавіча Паскевіча. Яны пасяліліся ў асабняку на Англійскай набярэжнай у Санкт-Пецярбургу. Дом Паскевічаў наведвалі сваякі, сябры, а таксама многія вядомыя пісьменнікі, сярод іх быў паэт Я. Палонскі. Ён падарыў княгіні зборнік вершаў “Озими” (захоўваецца цяпер у аддзеле рэдкай кнігі ў Гомельскай абласной універсальнай бібліятэцы імя У. І. Леніна). Асаблівай папулярнасцю сярод гасцей карысталіся тэатральныя вечары, дзе ставіліся аматарскія спектаклі, у якіх прымала ўдзел сама гаспадыня.

У 1856 г. Ф. І. Паскевіч (пасля смерці бацькі генерал-фельдмаршала І. Ф. Паскевіча) атрымаў у спадчыну некалькі (каля 90) маёнткаў, фальваркаў, сядзіб, хутароў і дамоў у Гомельскім павеце, а таксама палавіну Гомеля, дзе княгіня пачала займацца справамі дабрачыннасці і міласэрнасці. Яна клапацілася пра дзяцей, састарэлых, хворых і нямоглых. На ўласныя сродкі ўтрымлівала ў горадзе прытулак для дзяўчынак-сірот, багадзельню для пажылых жанчын, адкрыла мужчынскую класічную гімназію, салон па вывучэнні музыкі і спеваў, у в. Сцюдзёная Гута пабудавала школу. Сярод выхаванцаў прытулкаў адбірала найбольш здольных дзяцей і давала магчымасць атрымаць прафесію. Пасля смерці мужа ў 1903 г. І. Паскевіч самастойна валодала ўсёй сямейнай маёмасцю, і спіс яе дабрачынных спраў значна пашырыўся. Яна фінансавала будаўніцтва лячэбніцы хвароб вачэй у Гомелі, ахвяравала грошы на заснаванне імянной стыпендыі ў Тэхналагічным інстытуце Імператара Мікалая І і нейрахірургічнай клінікі імя М. І. Пірагова ў Санкт-Пецярбургу. У 1907 г. у Гомелі на сродкі княгіні пабудавалі водаправод, дзве пажарныя вышкі, каменны будынак для рамесных класаў мужчынскага прыходскага вучылішча, у 1912 г. гінекалагічную бальніцу і радзільны дом. На сваіх прадпрыемствах І. Паскевіч увяла васьмігадзінны рабочы дзень, усім работнікам Добрушскай папяровай фабрыкі і Добрушскага лесапільнага завода выдзеліла бясплатнае жыллё. У гады Першай сусветнай вайны па яе ініцыятыве быў пабудаваны ваенны шпіталь, ператвораны ў лазарэты некалькі медыцынскіх і лячэбных устаноў Гомельшчыны.

Асаблівай увагі заслугоўвае літаратурная дзейнасць княгіні. Яна напісала некалькі апавяданняў і навел, займалася перакладамі. У 1877 г. пераклала на французскую мову твор Л. Талстога – раман “Сямейнае шчасце” (выйшаў пад назвай “Маша”). У 1879 г. у Парыжы пад псеўданімам Una russе (Адна руская) надрукаваны раман Л. Талстога “Вайна і мір”. Пераклад быў зроблены І. Паскевіч. Гэту працу высока ацаніў рускі пісьменнік І. Тургенеў. Літаратуразнаўцы лічаць, што менавіта з французскага тэксту І. Паскевіч выкананы першыя пераклады гэтага рамана на англійскую, венгерскую, галандскую, польскую, турэцкую і іншыя мовы.

У 1917 г. уладанні Паскевічаў былі нацыяналізаваны. Княгіня пасялілася ў невялікай кватэры непадалёку ад палаца, дзе памерла ў 90-гадовым узросце. У яе гонар адна з вуліц Гомеля носіць назву Ірынінская, у горадзе ўстаноўлены помнік І. Паскевіч (скульптар Д. Папоў). У ліпені 2003 г. па ініцыятыве Гомельскай епархіі ля сцен Петрапаўлаўскага сабора (на месцы верагоднага пахавання княгіні) быў адкрыты помнік-бюст (аўтар В. Далгоў). Партрэт І. Паскевіч, створаны вядомым мастаком У. Савічам, уваходзіць у партрэтную галерэю 15 славутых людзей Гомельшчыны, што ўпрыгожвае залу ўрачыстых пасяджэнняў Гомельскага палаца-паркавага ансамбля – таго самага, уладальніцай якога яна некалі была.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2015 г.