У сапраўднага пісьменніка ёсць дата нараджэння і няма даты смерці. Гэтыя словы з поўным правам можна аднесці да Якуба Коласа – вялікага беларускага паэта і празаіка, драматурга і перакладчыка, крытыка і публіцыста, буйнога вучонага, выдатнага лінгвіста, фалькларыста, настаўніка моладзі, арганізатара навукі і выдавецкай справы ў рэспубліцы. Аддаленасць часу не робіць яго творчасць менш значнай. Наадварот, яна набывае ўсё большую актуальнасць, а талент пісьменніка прадаўжае прыцягваць увагу чытачоў і сёння.

Нарадзіўся Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч (сапраўднае імя Я. Коласа) у в. Акінчыцы былога Мінскага павета (цяпер у межах Стоўбцаў) у сям’і лесніка. Спачатку вучыўся ў Мікалаеўскім народным вучылішчы, у 1898 г. паступіў у Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, пасля заканчэння якой выкладаў на Палессі. За ўдзел у нелегальным настаўніцкім з’ездзе, што адбыўся ў 1906 г. у в. Мікалаеўшчыне (Стаўбцоўскі раён), Я. Колас быў пазбаўлены права працаваць і ў 1908 г. асуджаны на тры гады. Як палітычны вязень адбываў пакаранне ў Мінскім астрозе. Пасля вызвалення настаўнічаў у Пінску. У час Першай сусветнай вайны ён разам з сям’ёй эвакуіраваўся ў Расію, з верасня 1915 г. прызваны ў армію. Пасля заканчэння Аляксандраўскага ваеннага вучылішча (Масква) служыў у Пермі. Летам 1917 г. Я. Колас быў накіраваны на Румынскі фронт, але цяжка захварэў і апынуўся на лячэнні ў г. Абаяні, дзе ў той час знаходзілася яго сям’я. Па дэкрэце Савецкага ўрада ў пачатку 1918 г. быў звольнены з войска. Некаторы час настаўнічаў у Курскай губерні. Толькі ў маі 1921 г. па выкліку ўрада БССР паэт вярнуўся на радзіму.

З гэтага часу пачаўся новы перыяд у жыцці і творчасці пісьменніка. Ён працаваў у Навукова-тэрміналагічнай камісіі Народнага камісарыята асветы БССР, літаратурнай камісіі па збіранні вуснай народнай творчасці Інстытута беларускай культуры, выкладаў у педагагічным тэхнікуме і Беларускім дзяржаўным універсітэце. У 1926 г. Я. Коласу было прысвоена ганаровае званне народнага паэта Беларусі. У 1927 г. яго абралі правадзейным членам Таварыства аматараў расійскай славеснасці пры Маскоўскім універсітэце. Каля 30 гадоў жыццё Я. Коласа было цесна звязана з дзейнасцю Акадэміі навук БССР. У 1928 г. стаў яе акадэмікам, а з 1929 г. – членам Прэзідыума і віцэ-прэзідэнтам.

У час Вялікай Айчыннай вайны Я. Колас разам з сям’ёй знаходзіўся ў Ташкенце. У 1941 г. пісьменніка напаткала вялікае гора – загінуў яго сын. У разбураны Мінск паэт вярнуўся ў 1944 г. Неўзабаве пасля Перамогі ў маі 1945 г. памерла жонка. Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР і БССР, акадэмік Акадэміі навук БССР, заслужаны дзеяч навукі Беларусі, Я. Колас актыўна займаўся ў пасляваенны час грамадскай дзейнасцю, не пакідаў і творчай працы, распачатай у 1906 г.

Пісаць Я. Колас пачаў на рускай мове. У друку дэбютаваў вершам, напісаным па-беларуску “Наш родны край” (газета “Наша доля”, 14 верасня 1906 г.). У 1910 г. у Вільні выйшаў першы зборнік вершаў “Песні-жальбы”, затым – кнігі прозы “Апавяданні” (1912), “Родныя з’явы” (1914). Асобнымі выданнямі былі надрукаваны ў Пецярбургу апавяданні “Нёманаў дар” і “Тоўстае палена” (абодва ў 1913 г.). 1920-я гг. былі надзвычай плённымі ў творчасці Я. Коласа. У гэты час ён стварыў паэмы “Новая зямля” і “Сымон-музыка”, выдаў паэтычны зборнік “Водгулле”, кнігу апавяданняў “Казкі жыцця”, напісаў аповесці “У палескай глушы” і “У глыбі Палесся”, якія склалі аснову трылогіі “На ростанях”. У неспрыяльных умовах 1930-х гг. Я. Колас рабіў усё магчымае для развіцця беларускай мовы, літаратуры і культуры. Пісьменнік выступаў з вершаванымі творамі, апублікаваў аповесці “Адшчапенец” і “Дрыгва”, п’есы “Вайна вайне” і “У пушчах Палесся”, працаваў над паэмай “На шляхах волі”. Перыяд Вялікай Айчыннай вайны – адметны і складаны этап у творчай дзейнасці Я. Коласа. Усенародная трагедыя выклікала пачуцці горычы, гневу, абурэння, гатоўнасці непасрэдна далучыцца да абаронцаў роднай зямлі. Зброяй у гэтай барацьбе стала палымянае мастацкае слова. Верш “Шалёнага пса – на ланцуг!” быў надрукаваны ў газеце “Правда” ўжо 24 чэрвеня 1941 г. За творы ваенных гадоў Я. Коласу была прысуджана ў 1946 г. Дзяржаўная прэмія СССР. У 1949 г. ён атрымаў другую Дзяржаўную прэмію СССР за паэму “Рыбакова хата” (пачата ў 1939 г., завершана ў 1947 г.). Нямала было зроблена Я. Коласам і як перакладчыкам твораў А. Пушкіна, М. Лермантава, Т. Шаўчэнкі, А. Міцкевіча. З 1948 па 1954 г. працаваў над заключнай часткай трылогіі “На ростанях”. Дваццацігадовы перапынак не мог не адбіцца на змесце твора, характары асвятлення грамадскіх падзей і трактоўцы вобразаў герояў, бо ўсё асэнсоўвалася з вышыні вялікага жыццёвага вопыту пісьменніка, які на ўласныя вочы бачыў усе жахі грамадзянскай вайны, прымусовую калектывізацыю, перажыў масавыя рэпрэсіі. У апошнія гады жыцця Я. Колас працягваў працу над паэмай “На шляхах волі”. Меркавалася, што яна будзе складацца з 30 раздзелаў, але было напісана толькі 28 – не хапіла часу: 13 жніўня 1956 г. пісьменнік памёр. Пахаваны ён на Вайсковых могілках у Мінску.

У Беларусі свята ўшаноўваецца памяць народнага песняра. За лепшыя празаічныя творы і літаратуразнаўчыя працы два разы ў год прысуджаецца Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь імя Я. Коласа. У 1959 г. у Мінску быў адкрыты Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Я. Коласа. На радзіме пісьменніка музеефікаваны мемарыяльныя сядзібы Акінчыцы, Смольня, Альбуць, Ласток. Шмат гадоў праводзіцца навуковая канферэнцыя “Каласавіны”. Іменем народнага паэта названы многія ўстановы, вуліцы, скверы рэспублікі. У Мінску на плошчы, якая носіць яго імя, узведзены бронзавы манумент пісьменніка. Помнікі Я. Коласу пастаўлены таксама на яго магіле на Вайсковых могілках у Мінску, на радзіме ў в. Мікалаеўшчыне, у Навагрудку і в. Плоскае (Талачынскі раён). Па рашэнні ЮНЕСКА ў міжнародным маштабе адзначалася стагоддзе з дня нараджэння народнага паэта Беларусі.

Матэрыял падрыхтаваны ў 2012 г.