Дата начала: 01.01.1967 Мінск, г.
Дата окончания: 01.11.2021
Краткая справка: дзяржаўнае выдавецтва ў сістэме Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь, лаўрэат прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь "За духоўнае адраджэнне" (2010)
Краткие названия: БелЭн
Названия на других языках: Издательство "Белорусская энциклопедия им. П. Бровки" (русский); Издательство "Белорусская Энциклопедия имени Петруся Бровки" (русский);
Предыдущие названия: "Беларуская Савецкая Энцыклапедыя" имени П. Бровки; "Беларуская Энцыклапедыя" имени П. Бровки; Выдавецтва "Беларуская энцыклапедыя" імя Петруся Броўкі; Галоўная рэдакцыя Беларускай Савецкай Энцыклапедыі пры АН БССР на правах НДІ; Главная редакция Белорусской Советской Энциклопедии при АН БССР на правах НИИ; Издательство "Беларуская энцыклапедыя" имени Петруся Бровки
На працягу 45 гадоў працуе на карысць роднай Беларусі выдавецтва “Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі”, якое спалучае ў сабе функцыі выдавецкай арганізацыі і навукова-даследчай установы інфармацыйнага профілю.
Днём яго нараджэння лічыцца 1 студзеня 1967 г., калі па ініцыятыве Пятра Міронавіча Машэрава пры Акадэміі навук БССР на правах навукова-даследчага інстытута была створана галоўная рэдакцыя “Беларускай Савецкай Энцыклапедыі”. З 1975 г. выдавецтва ўвайшло ў сістэму Дзяржкамдруку, у 1980 г. яму было прысвоена імя Петруся Броўкі. З 1991 г. яно мае назву “Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі”. На чале прадпрыемства ў розныя гады стаялі пісьменнікі Пятрусь Броўка (1967–1980), Іван Шамякін (1980–1992), Барыс Сачанка (1993–1995), Уладзімір Саламаха (лістапад 2008 – май 2010); узначальвалі выдавецтва археолаг і гісторык Міхаіл Ткачоў (1992), паэт і публіцыст Генадзь Пашкоў (1996–2008). Сёння дырэктарам установы з’яўляецца журналіст Таццяна Уладзіміраўна Бялова, галоўным рэдактарам – вучоны-гісторык Ларыса Уладзіміраўна Языковіч.
Дзейнасць выдавецтва пачалася з працы па стварэнні першай нацыянальнай 12-томнай “Беларускай Савецкай Энцыклапедыі” (Дзяржаўная прэмія Беларусі, 1976). У 1978–1982 гг. пабачыла свет першая рэгіянальная энцыклапедыя на беларускай і рускай мовах у пяці тамах “Беларуская ССР. Кароткая энцыклапедыя”. Былі выдадзены першыя галіновыя энцыклапедыі: “Энцыклапедыя прыроды Беларусі” (сярэбраны медаль праграмы ААН па навакольным асяроддзі, 1984) і “Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі”. Сярод іншых выданняў – даведачны шматтомны “Сбор памятников истории и культуры Беларуси” (Дзяржаўная прэмія Беларусі, 1990), серыя гісторыка-дакументальных хронік гарадоў і раёнаў Беларусі “Памяць” (заключны том “Памяць Беларусі”, 2005), аднатомныя энцыклапедыі і энцыклапедычныя даведнікі “Беларуская мова” (Дзяржаўная прэмія Беларусі, 1998), “Этнаграфія Беларусі”, “Археалогія і нумізматыка Беларусі”, “Архітэктура Беларусі”, “Энцыклапедыя маладой сям’і”, “Бульба” (1994), “Блакітная кніга Беларусі”, першыя персанальныя энцыклапедыі “Янка Купала” і “Францыск Скарына і яго час”, факсімільныя выданні, слоўнікі розных тыпаў.
У 1978–1990 гг. “Беларускай Энцыклапедыяй” была выдадзена серыя кніг «Энцыклапедычная бібліятэчка “Беларусь”», распачаты серыі “Энцыклапедычная бібліятэка самаадукацыі” і “Гісторыя Беларусі ў дакументах, манаграфіях, літаратурных помніках”. У 2003 г. чытачы атрымалі апошні том 6-томнай “Энцыклапедыі гісторыі Беларусі”. У 2004 г. была завершана праца над універсальнай 18-томнай “Беларускай энцыклапедыяй”. У 2005–2008 гг. была выдадзена 7-томная ўніверсальная энцыклапедыя “Республика Беларусь”, у 2005–2010 гг. – трохтомная энцыклапедыя “Вялікае Княства Літоўскае”, у 2009–2011 гг. – двухтомная “Археалогія Беларусі”. У апошнія гады выйшлі з друку аднатомныя галіновыя энцыклапедыі: “Блакітны скарб Беларусі” (2007), “Бульба белорусская” (2008), “Лён” (2009). Сярод навукова-папулярнай літаратуры трэба адзначыць “Заповедные территории Беларуси” (2008), “Беларускае замежжа” (2010) і інш.
У апошнія гады набылі шырокую вядомасць знакавыя праекты выдавецтва: серыя “Энциклопедия раритетов”, шматтомная энцыклапедыя “Гарады і вёскі Беларусі”, 7-томная “Регионы Беларуси”; галіновыя – “Культура Беларусі” ў 6-ці тамах, “Природа Беларуси” ў 3-х тамах; сучасная 12-томная “Энциклопедия для школьников и студентов”, фундаментальная двухтомная “Гісторыя беларускай кнігі”; серыя “Современное белорусское искусство. ХХІ век” у 3-х тамах і інш. Галоўнымі энцыклапедычнымі праектамі з’яўляюцца фундаментальныя шматтомныя серыі “Гарады і вёскі Беларусі” і “Регионы Беларуси”, у якіх на аснове навейшых архіўных і бібліяграфічных крыніц адлюстроўваецца гісторыя і сучаснае сацыяльна-эканамічнае, культурнае становішча ўсіх адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак Беларусі (абласцей, раёнаў, населеных пунктаў кожнага раёна, з уключэннем населеных пунктаў, якія перасталі існаваць).
Галіновыя энцыклапедыі “Культура Беларусі”, “Природа Беларуси” і “Археалогія Беларусі” адлюстроўваюць усё багацце і разнастайнасць культуры беларусаў, нацыянальную спецыфіку, асаблівасць і ўнікальнасць прыроднай прасторы, глыбокі ўзровень археалагічных ведаў і тым самым вызначаюць асобае месца Беларусі ў свеце.
У 2010 г. выдавецтва распачало рэалізацыю нацыянальнага праекта – выпуск серыі “Энциклопедия раритетов”. Першай кнігай серыі стала факсімільнае выданне “Радзивиллы. Альбом портретов ХVІІІ–ХІХ веков” – лаўрэат прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь “За духоўнае адраджэнне” (2010), уладальнік Гран-пры VІІІ Міжнароднага конкурсу “Мастацтва кнігі” дзяржаў-удзельніц СНД (2011). Гран-пры ў намінацыі “Трыумф” 51-га Нацыянальнага конкурсу “Мастацтва кнігі – 2012” атрымала другая кніга серыі – факсімільнае выданне “Д. Струков. Альбом рисунков. 1864–1867”. У пачатку 2012 г. у серыі “Энциклопедия раритетов” выходзіць фотаальбом “Живая вера. Ветка” – сумесны выдавецкі праект выдавецтва “Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі” і Дэпартамента сродкаў масавай інфармацыі і рэкламы горада Масквы. Серыю прадоўжаць кнігі-фотаальбомы “Слуцкие пояса”, “Наследие Румянцевых”, “Мирский замок” і “Дворцово-парковый ансамбль Радзивиллов в Несвиже”.
Гісторыя нацыянальнай культуры, карані духоўнасці грамадства, асветніцкая дзейнасць на беларускіх землях заўсёды мелі цесную сувязь з кнігавыданнем і распаўсюджваннем кнігі. Гэтай тэматыцы прысвечана двухтомнае выданне “Гісторыя беларускай кнігі”. У 2010 г. выйшаў першы том – “Кніжная культура Вялікага Княства Літоўскага”, аўтарам якога з’ўляецца беларусіст, загадчык аддзела рэдкіх кніг Расійскай нацыянальнай бібліятэкі М.В. Мікалаеў. Кніга прысвечана выданням ВКЛ за ўвесь перыяд існавання дзяржавы, у склад якога беларускія землі ўваходзілі на працягу амаль пяці стагоддзяў. У снежні 2011 г. выйшаў з друку другі том выдання “Кніжнасць новай Беларусі” (ХІХ–ХХІ стагоддзі), прысвечаны гісторыі развіцця кнігавыдання на тэрыторыі Беларусі ў час яе знаходжання ў складзе Расійскай Імперыі і СССР. Тэму кніжнай культуры працягвае выданне прафесара, доктара педагагічных навук, дырэктара Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі Р.С. Матульскага “Из прошлого в будущее. Библиотеки Беларуси” (2011) аб узнікненні, станаўленні і развіцці бібліятэчнай справы на Беларусі ў кантэксце нацыянальнай і агульнаеўрапейскай гісторыі. Аб высокім узроўні выдання сведчыць яго перамога ў намінацыі “Эўрыка” 51-га Нацыянальнага конкурсу “Мастацтва кнігі – 2012”.
Напярэдадні 120-гадовага юбілею класіка беларускай літаратуры Максіма Багдановіча выдадзена персанальная энцыклапедыя “Максім Багдановіч” (2011), у якой упершыню апублікаваны новыя і малавядомыя чытачу дакументы і матэрыялы аб жыцці і творчасці паэта. Над стварэннем энцыклапедыі працавалі вучоныя НАН Беларусі, выкладчыкі беларускіх ВНУ, пісьменнікі, крытыкі, літаратуразнаўцы, музыказнаўцы і мастацтвазнаўцы, супрацоўнікі архіваў, бібліёграфы, краязнаўцы і журналісты. Выданне стала вынікам даследаванняў спадчыны М. Багдановіча і была высока ацэнена прафесійным журы 51-га Нацыянальнага конкурсу “Мастацтва кнігі – 2012” – стала пераможцам у намінацыі “Залатыя скрыжалі”.
Кнігі серыі “Современное белорусское искусство. ХХІ век” рыхтуюцца ў цесным супрацоўніцтве з творчымі саюзамі Беларусі, пры актыўным удзеле мастакоў, скульптараў, майстроў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Першая кніга серыі – фотаальбом “Сучасны беларускі жывапіс, XXI стагоддзе” выйшаў у 2010 г. На 2012 г. запланавана стварэнне і выпуск фотаальбомаў “Сучаснае беларускае дэкаратыўна-прыкладное мастацтва, XXI стагоддзе” і “Сучасная беларуская скульптура, XXI стагоддзе”.
Арыгінальным праектам выдавецтва з’яўляецца “Энциклопедия для школьников и студентов” (ЭШС) у 12 тамах. Над падрыхтоўкай кніг энцыклапедыі працуюць буйнейшыя вучоныя галіновых НДІ НАН Беларусі, выкладчыкі вядучых ВНУ. Першы том “Информационное общество. ХХІ век” (2009) пад агульнай рэдакцыяй прафесара БДУ В.І. Стражава прысвечаны камунікацыям і інфармацыйным тэхналогіям, віртуальнай рэальнасці, шкодным праграмам і ахове інфармацыі. Другі том ЭШС “Физика. Математика” (2010) пад агульнай рэдакцыяй доктара фізіка-матэматычных навук, прафесара кафедры паўправаднікоў і нанаэлектронікі БДУ М.А. Паклонскага раскрывае асновы сучасных фізічных уяўленняў аб прыродзе разнастайных з’яў, а таксама ключавыя матэматычныя паняцці. У канцы 2011 г. выйшаў трэці том ЭШС “Земля. Вселенная”, у якім ідзе гаворка аб найноўшых канцэпцыях утварэння Зямлі і Месяца, аб унутранай будове нашай планеты і яе будучыні, аб Сонечнай сістэме, зорках і астэроідах. Наступны, чацвёрты том “Энциклопедии для школьников и студентов” будзе насычаны цікавай інфармацыяй аб інжынерным мастацтве, сучаснай тэхніцы. Кніга выйдзе ў 2012 г. пад назвай “Техника”.
Дзецям малодшага школьнага ўзросту прызначана серыя пазнавальнай літаратуры з 15 кніг “Маленький профессор”. Кожная кніга ў займальнай форме знаёміць дзяцей з беларускімі легендамі і паданнямі, распавядае аб выдатных мясцінах роднай краіны, знаёміць з жыццём знакамітых асоб, адкрывае цудоўны свет жывой прыроды. У 2011 г. былі выдадзены кнігі “Звери Беларуси”, “Удивительные растения Беларуси”, “Грызуны Беларуси”, “Знакомься: Интернет”.
Пры фінансавай падтрымцы Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь напрыканцы 2011 г. убачыў свет “Большой белорусский энциклопедический словарь”. У слоўнік увайшло каля 12 тыс. артыкулаў, у якіх у лаканічнай форме пададзены звесткі аб прыродзе, геаграфіі і гісторыі Беларусі, сучасным стане грамадска-палітычнага жыцця, эканоміцы, навуцы, развіцці тэхнікі, літаратуры і мастацтва, спартыўных дасягненнях, прыводзяцца звесткі аб гістарычным і адміністрацыйна-тэрытарыяльным дзяленні краіны, Узброеных Сілах, міжнародных сувязях Рэспублікі Беларусь.
Сёння выдавецтва рыхтуе шэраг праектаў: фундаментальнае выданне “Полоцк на историко-культурном пространстве Восточной Европы”, прысвечанае 1150-гадоваму юбілею горада; “Современная геральдика Беларуси”, у якім буддзе прадстаўлена падрабязнае апісанне і гісторыя стварэння гербаў і сцягаў дзвюх соцень адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак Рэспублікі Беларусь. У бліжэйшы час убачаць свет “Большая энциклопедия Большого театра”, навукова-папулярнае выданне, прысвечанае роду Ваньковічаў і інш.
З 2009 г. выдавецтва вядзе праектную дзейнасць – з’яўляецца партнёрам Пастаяннага Камітэта Саюзнай дзяржавы, Міждзяржаўнага фонду гуманітарнага супрацоўніцтва дзяржаў-удзельніц СНД, Дэпартамента сродкаў масавай інфармацыі і рэкламы горада Масквы. Сотні фундаментальных тамоў энцыклапедычных універсальных, галіновых, персанальных і рэгіянальных энцыклапедый, слоўнікаў, даведачнай літаратуры, выкананых на высокім прафесійным узроўні, – вынік шматгадовай дзейнасці гэтага калектыву.
Сёння выдавецтва спецыялізуецца на выпуску ўніверсальных, рэгіянальных і галіновых энцыклапедый, рознага роду слоўнікаў і даведнікаў, вучэбнай, дзіцячай і навукова-папулярнай літаратуры. Акрамя таго, “Беларуская Энцыклапедыя” выпускае элітныя і факсімільныя выданні, кнігі-фотаальбомы, выкананыя на высокім прафесійным узроўні. Выдавецтва працуе ў цесным кантакце з творчай інтэлігенцыяй Беларусі: пісьменнікамі, паэтамі, мастакамі, мастацтвазнаўцамі, дызайнерамі і журналістамі, доўгатэрміновыя сувязі наладжаны з галіновымі інстытутамі НАН Беларусі. Высокі навуковы, культурны і інтэлектуальны патэнцыял калектыву выдавецтва, у якім працуюць спецыялісты самых розных галін ведаў і ўзроўню падрыхтоўкі – кандыдаты навук, выкладчыкі ВНУ, навуковыя супрацоўнікі, дазваляе не толькі рэдагаваць матэрыялы па аўтарскіх рукапісах, але і працаваць над стварэннем энцыклапедый, энцыклапедычных даведнікаў, іншых выданняў.
Матэрыял падрыхтаваны ў 2006 г., актуалізаваны ў 2012 г.